Hành vi hái trộm trái cây trong vườn nhà người khác là hành vi xâm phạm tài sản, dù giá trị không lớn vẫn có thể bị xử lý theo quy định pháp luật. Người hái trộm xoài nhà hàng xóm có thể bị xử phạt hành chính bằng hình thức phạt tiền. Trong một số trường hợp cụ thể, hành vi này còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự và đối mặt với án tù, kể cả khi người vi phạm chỉ mới đủ 16 tuổi.
1. Hái trộm xoài nhà hàng xóm bị xử phạt bao nhiêu tiền?
Điểm a khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
1. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Trộm cắp tài sản, xâm nhập vào khu vực nhà ở, kho bãi hoặc địa điểm khác thuộc quản lý của người khác nhằm mục đích trộm cắp, chiếm đoạt tài sản;
...
3. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính đối với hành vi quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 và các điểm a, b, c và đ khoản 2 Điều này;
...
Căn cứ quy định trên, hành vi lén lút đột nhập vào vườn hoặc khuôn viên nhà người khác để hái trái cây, dù số lượng không nhiều, vẫn bị coi là hành vi xâm phạm tài sản và bị xử phạt hành chính. Trong trường hợp người vi phạm chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm hình sự thì vẫn có thể bị phạt tiền từ 2 triệu đến 3 triệu đồng.
Ngoài hình phạt chính là phạt tiền, người vi phạm còn có thể bị áp dụng hình thức xử phạt bổ sung như tịch thu tang vật (ví dụ: xoài đã hái) hoặc các dụng cụ dùng để thực hiện hành vi vi phạm như túi, giỏ, rổ... Việc xử lý này nhằm bảo đảm tính răn đe và bảo vệ tài sản cá nhân một cách nghiêm túc, dù giá trị tài sản không lớn.
Hành vi hái cho vui, nhà hàng xóm thân quen hay nghĩ là không sao, vẫn sẽ bị xử lý nếu không có sự đồng ý của chủ tài sản. Bởi lẽ, pháp luật không phân biệt trộm nhiều hay ít, mà căn cứ vào yếu tố chiếm đoạt trái phép tài sản của người khác để xử lý.
Tình huống giả định
Ông Lê Văn Lợi bị xử phạt hành chính vì hái trộm xoài của hàng xóm
Tháng 5/2025, tại huyện Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long, ông Lê Văn Lợi (sinh năm 1985) trong lúc đi bộ thể dục ngang qua nhà hàng xóm là bà Nguyễn Thị Sáu, thấy trong sân có cây xoài trĩu quả nên nảy sinh ý định hái vài trái ăn cho vui. Dù hàng rào vẫn đóng và không được mời, ông Lợi vẫn trèo rào vào sân hái 5 quả xoài cho vào túi mang về. Tuy nhiên, hành vi này bị camera an ninh ghi lại và bà Sáu đã báo công an xã.
Sau khi làm việc với công an và chính quyền địa phương, ông Lợi thừa nhận hành vi và giao nộp lại số xoài đã hái. Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, ông bị xử phạt hành chính 2.500.000 đồng, đồng thời bị tịch thu số xoài đã hái. Chính quyền cũng yêu cầu ông Lợi viết cam kết không tái phạm, đồng thời tổ dân phố đưa vụ việc ra sinh hoạt khu phố để tuyên truyền về hành vi xâm phạm tài sản người khác.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hái trộm xoài nhà hàng xóm có ở tù không?
Khoản 1 Điều 12 và khoản 1 Điều 173 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định như sau:
Điều 12. Tuổi chịu trách nhiệm hình sự
1. Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này có quy định khác.
...
Điều 173. Tội trộm cắp tài sản
1. Người nào trộm cắp tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 174, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
...
Dựa trên các quy định trên, người từ đủ 16 tuổi trở lên sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự nếu có hành vi trộm cắp tài sản. Tuy nhiên, để bị truy cứu trách nhiệm hình sự, hành vi trộm phải có giá trị từ 2 triệu đồng trở lên hoặc rơi vào một trong các trường hợp đặc biệt đã được liệt kê.
Trong ví dụ là hái trộm xoài, nếu giá trị chỉ khoảng 100.000 đồng (ví dụ: 5kg xoài x 20.000 đồng/kg), thì chưa đủ ngưỡng định lượng để cấu thành tội phạm. Tuy nhiên, nếu người thực hiện hành vi từng bị xử phạt vi phạm hành chính trước đó, từng có tiền án chưa xóa án tích, hoặc hành vi gây ảnh hưởng xấu đến trật tự khu dân cư… thì dù giá trị tài sản nhỏ vẫn có thể bị khởi tố và kết án hình sự.
Ngoài ra, việc người vi phạm mới 16 tuổi không phải là lý do miễn trách nhiệm hình sự, bởi từ độ tuổi này, người đó đã có đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự đối với mọi loại tội phạm, bao gồm tội trộm cắp tài sản.
Tình huống giả định
Nam sinh 16 tuổi bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì trộm xoài trong xóm
Tháng 4/2025, Nguyễn Hữu Phát (sinh năm 2009, trú tại thị xã Tân Uyên, Bình Dương) cùng nhóm bạn trèo vào vườn nhà ông Trịnh Văn Đức, một hộ trồng xoài lớn trong khu vực – để hái trộm xoài. Nhóm của Phát đã mang theo bao tải, hái được khoảng 30kg xoài rồi nhanh chóng mang đi tiêu thụ. Giá trị lô xoài ước tính tại vườn vào khoảng 600.000 đồng.
Sự việc bị phát hiện sau khi camera nhà ông Đức ghi lại toàn bộ hành vi. Qua xác minh của Công an phường, Phát chính là người lên kế hoạch và đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính cách đây 6 tháng vì hành vi trộm cắp vặt trong khu dân cư.
Với tình tiết tái phạm khi chưa được xóa tiền sự, hành vi lần này của Phát đã đủ điều kiện truy cứu trách nhiệm hình sự theo điểm a khoản 1 Điều 173 Bộ luật Hình sự. Cơ quan điều tra đã ra quyết định khởi tố bị can và chuyển hồ sơ sang Viện kiểm sát đề nghị truy tố. Dù mới 16 tuổi, Phát vẫn phải đối diện với mức hình phạt là cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm theo khung hình phạt của điều luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Hành vi hái trộm xoài nhà hàng xóm tuy giá trị không lớn nhưng vẫn bị xem là hành vi vi phạm pháp luật. Người thực hiện có thể bị xử phạt hành chính từ 2 triệu đồng đến 3 triệu đồng nếu chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong trường hợp đủ điều kiện theo quy định, người từ 16 tuổi trở lên vẫn có thể bị khởi tố và đối mặt với án tù về tội trộm cắp tài sản.
