Cơ sở dữ liệu cư trú là hệ thống do Bộ Công an quản lý; việc thu thập và khai thác dữ liệu phải bảo mật, chính xác và đúng thẩm quyền theo Luật Cư trú 2020.
Cơ sở dữ liệu về cư trú là công cụ quan trọng trong quản lý dân cư hiện đại. Việc thu thập và quản lý dữ liệu cư trú phải tuân theo các nguyên tắc chặt chẽ để bảo đảm an toàn, bảo mật và tính chính xác. Pháp luật quy định rõ nội dung này nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và bảo vệ quyền lợi của công dân.
1. Cơ sở dữ liệu về cư trú là gì?
Điều 36 Luật Cư trú 2020 quy định như sau:
Điều 36. Cơ sở dữ liệu về cư trú
1. Cơ sở dữ liệu về cư trú được xây dựng để phục vụ công tác quản lý nhà nước về cư trú, là tài sản quốc gia do Bộ Công an thống nhất quản lý.
...
Cơ sở dữ liệu về cư trú là một phần trong hệ thống dữ liệu quốc gia, lưu trữ toàn bộ thông tin về nơi ở hợp pháp, thường trú, tạm trú của công dân. Đây là tài sản quốc gia nhằm phục vụ công tác quản lý dân cư theo hướng số hóa và giảm giấy tờ thủ công. Việc quản lý tập trung giúp các cơ quan nhà nước dễ dàng tra cứu, xác minh thông tin và thực hiện thủ tục hành chính nhanh hơn. Nhờ đó, người dân cũng hưởng lợi khi các thủ tục được rút ngắn và minh bạch hơn.
Tình huống giả định
- Công dân cần xác nhận thông tin cư trú để xin việc
Anh Huỳnh Thanh Sơn xin vào một doanh nghiệp lớn tại Thành phố Hà Nội và cần chứng minh địa chỉ thường trú. Thay vì yêu cầu giấy xác nhận, doanh nghiệp được phép kiểm tra thông tin trực tuyến qua hệ thống dữ liệu cư trú. - Cơ quan chức năng truy xuất thông tin
Phòng quản lý cư trú truy cập hệ thống và xác nhận địa chỉ của anh Sơn chỉ trong vài phút. Thông tin được trích xuất đầy đủ và chính xác theo dữ liệu quốc gia. -
Thủ tục tuyển dụng được rút ngắn
Nhờ cơ sở dữ liệu cư trú, anh Sơn không phải đi lại nhiều lần và quá trình tuyển dụng diễn ra thuận lợi hơn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Việc thu thập dữ liệu cư trú phải thực hiện theo nguyên tắc nào?
Điều 36 Luật Cư trú 2020 quy định như sau:
Điều 36. Cơ sở dữ liệu về cư trú
...
2. Cơ sở dữ liệu về cư trú phải bảo đảm kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và cơ sở dữ liệu khác theo quy định của pháp luật, đáp ứng chuẩn về cơ sở dữ liệu và tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật công nghệ thông tin.
3. Việc thu thập, lưu trữ, xử lý, bảo vệ và khai thác, sử dụng dữ liệu về cư trú phải đáp ứng các yêu cầu sau đây:
a) Ứng dụng công nghệ thông tin để thu thập, lưu trữ, xử lý thông tin về cư trú đầy đủ, nhanh chóng, chính xác; bảo đảm an toàn dữ liệu theo đúng nguyên tắc, định dạng hệ cơ sở dữ liệu;
b) Bảo đảm an toàn các thiết bị lưu trữ thông tin, tài liệu về cư trú;
c) Bảo vệ an ninh mạng, an ninh thông tin về cư trú trên mạng máy tính; bảo đảm an toàn thông tin, tài liệu lưu trữ trong Cơ sở dữ liệu về cư trú; phòng, chống các hành vi tấn công, xâm nhập, đánh cắp thông tin, phá hoại hoặc làm hư hỏng dữ liệu về cư trú;
d) Mọi sự truy nhập đến Cơ sở dữ liệu về cư trú để thay đổi thông tin về cư trú của công dân phải được sự phê duyệt của thủ trưởng cơ quan đăng ký cư trú hoặc cơ quan khác có thẩm quyền;
đ) Cơ quan, tổ chức, cá nhân không được cung cấp, trao đổi, sao chép, in trái phép thông tin, tài liệu từ Cơ sở dữ liệu về cư trú.
4. Chính phủ quy định chi tiết việc xây dựng, quản lý, sử dụng Cơ sở dữ liệu về cư trú, thông tin trong Cơ sở dữ liệu về cư trú và việc cung cấp, trao đổi thông tin, tài liệu từ Cơ sở dữ liệu về cư trú cho cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Dữ liệu cư trú phải được thu thập bằng công nghệ thông tin để bảo đảm tính chính xác và tốc độ xử lý. Các biện pháp bảo vệ an ninh, an toàn dữ liệu là yêu cầu bắt buộc nhằm ngăn chặn việc rò rỉ hoặc xâm nhập trái phép. Mọi hành vi truy cập, chỉnh sửa thông tin trong hệ thống đều phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt để đảm bảo minh bạch. Đồng thời, cơ quan, tổ chức và cá nhân bị nghiêm cấm sao chép hoặc sử dụng thông tin cư trú trái phép.
Tình huống giả định
- Cán bộ tự ý truy cập thông tin cư trú của người quen
Anh Trần Quốc Hòa (cán bộ làm việc tại bộ phận quản lý cư trú) tự ý truy cập cơ sở dữ liệu để xem thông tin cư trú của bạn học cũ, dù không phục vụ công việc. - Hành vi bị phát hiện qua hệ thống ghi nhận truy cập
Hệ thống quản lý dữ liệu ghi nhận truy cập bất thường và báo cáo cho cấp trên. Qua kiểm tra, cơ quan xác định anh Hòa không được phân công xử lý hồ sơ liên quan. -
Cán bộ bị xử lý và yêu cầu chấm dứt hành vi
Anh Hòa bị lập biên bản vi phạm, bị xử lý kỷ luật và được yêu cầu cam kết không tái phạm vì hành vi truy cập dữ liệu trái thẩm quyền.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cơ sở dữ liệu cư trú là công cụ quan trọng giúp quản lý dân cư thống nhất và hiện đại. Việc thu thập và sử dụng dữ liệu phải tuân thủ các nguyên tắc bảo mật, chính xác và đúng thẩm quyền. Tuân thủ các quy định này góp phần bảo vệ thông tin cá nhân và bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước.
