.webp)
Choreography là gì? Bài viết chi tiết nhất giải thích về nghệ thuật biên đạo, 5 yếu tố cốt lõi, vai trò của người biên đạo và sự bùng nổ của choreography tại Việt Nam và thế giới.
Hãy tưởng tượng một sân khấu tối đen, một nốt nhạc vang lên và một vũ công duy nhất xuất hiện dưới ánh đèn sân khấu, từng chuyển động của họ kể một câu chuyện bi thương. Giờ hãy tưởng tượng một sân vận động rực lửa, hàng chục vũ công di chuyển như một thể thống nhất, tạo ra một làn sóng năng lượng mạnh mẽ hòa quyện cùng âm nhạc. Từ sự cô đọng tinh tế của một cá nhân đến sức mạnh đồng bộ của một tập thể, tất cả đều được định hình bởi một thế lực vô hình nhưng đầy quyền năng: choreography.
Thuật ngữ này có mặt ở khắp mọi nơi trong cuộc sống của chúng ta, từ những vở ballet kinh điển, những video ca nhạc K-Pop triệu view, cho đến một điệu nhảy viral dài 15 giây trên TikTok. Nhưng bản chất thực sự của nó là gì?
1. Choreography Là Gì?
Choreography (phiên âm: /ˌkɔːriˈɑːɡrəfi/), hay thường được gọi trong tiếng Việt là biên đạo hoặc vũ đạo, là nghệ thuật và quá trình thiết kế, sắp xếp một chuỗi các chuyển động của cơ thể người trong một không gian và thời gian cụ thể. 
-
Người thực hiện
Người thực hiện công việc này được gọi là choreographer (biên đạo múa) - Mô tả dễ hiểu
Nếu một họa sĩ dùng màu sắc và cọ vẽ để tạo nên một bức tranh, thì một biên đạo dùng cơ thể con người, không gian và âm nhạc để "vẽ" nên một tác phẩm chuyển động. Tác phẩm đó không chỉ giới hạn trong lĩnh vực nhảy múa, mà còn được ứng dụng trong sân khấu nhạc kịch, điện ảnh, trượt băng nghệ thuật, biểu diễn thời trang và thậm chí cả trong các trò chơi điện tử.
Choreography không chỉ đơn thuần là "tạo ra các bước nhảy" mà là một loại hình nghệ thuật phức tạp, một ngôn ngữ toàn cầu và là nghệ thuật kiến tạo, sắp đặt và thổi hồn vào từng chuyển động.
Từ "choreography" có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp: "khoreia" (có nghĩa là "nhảy múa theo hợp xướng") và "graphia" (có nghĩa là "viết"). Ban đầu, nó mang ý nghĩa là "viết lại điệu nhảy", tức là ghi chép các bước nhảy bằng ký hiệu. Tuy nhiên, qua thời gian, ý nghĩa của nó đã mở rộng ra thành nghệ thuật "thiết kế" và "sáng tạo" chuyển động
2. 5 Yếu Tố Cốt Lõi Của Một Bài Biên Đạo
Một tác phẩm choreography thành công không phải là một chuỗi động tác ngẫu nhiên. Nó được xây dựng dựa trên sự kết hợp hài hòa của 5 yếu tố nền tảng:
|
KHÔNG GIAN Đây là "tấm canvas" của người biên đạo. Yếu tố này bao gồm: Hướng (Direction): Các chuyển động hướng về phía trước, sau, trái, phải, hay theo đường chéo. Cấp độ (Levels): Chuyển động diễn ra ở tầm cao (nhảy lên), tầm trung (đứng) hay tầm thấp (ngồi, nằm trên sàn). Đội hình (Formations): Sự sắp xếp vị trí của các vũ công (hàng ngang, hàng dọc, vòng tròn, khối...). |
 |
|
|
THỜI GIAN Yếu tố này quyết định nhịp điệu và tốc độ của bài biên đạo, gồm: Tốc độ (Tempo): Chuyển động nhanh, chậm hay thay đổi đột ngột. Nhịp điệu (Rhythm): Chuyển động theo nhịp điệu của âm nhạc, hoặc tự tạo ra nhịp điệu riêng bằng tiếng vỗ tay, dậm chân. Thời lượng (Duration): Một động tác được giữ trong bao lâu. |
|
NĂNG LỰC Đây là "linh hồn", quyết định chất lượng và cảm xúc của chuyển động. Cùng một động tác vung tay nhưng có thể được thực hiện với các loại năng lượng khác nhau: Mạnh mẽ, sắc bén (Sharp/Strong): Như trong Krump hoặc một số bài Hiphop. Mềm mại, uyển chuyển (Fluid/Smooth): Như trong múa đương đại hoặc ballet. Nặng nề (Heavy) hay Nhẹ nhàng (Light). |
|
|
|
CƠ THỂ Đây là công cụ chính của người biên đạo. Yếu tố này xem xét: Bộ phận cơ thể: Động tác tập trung vào tay, chân, hông hay toàn bộ cơ thể. Hình dáng (Shapes): Cơ thể tạo ra những hình dáng gì khi chuyển động hoặc đứng yên (cong, thẳng, đối xứng, không đối xứng). |
|
MỐI QUAN HỆ Yếu tố này mô tả sự tương tác của vũ công với các đối tượng xung quanh: Với vũ công khác: Nhảy solo, đôi, hay nhóm. Các vũ công tương tác với nhau như thế nào (đồng bộ, đối lập, hỗ trợ...). Với đạo cụ: Sử dụng các vật thể như ghế, nón, gậy... Với khán giả: Hướng mặt về phía khán giả hay quay lưng lại. |
|
%20'3D%20(feat.%20Jack%20Harlow)%E2%80%99%20Dance%20Practice.webp)
3. Người Biên Đạo (The Choreographer) - Họ Là Ai Và Làm Gì?
Vai trò của một biên đạo vượt xa việc chỉ "dạy các bước nhảy". Họ là những đạo diễn, những người kể chuyện bằng hình thể.
|
TẦM NHÌN NGHỆ THUẬT Một biên đạo bắt đầu bằng một ý tưởng, một khái niệm, một câu chuyện hoặc một cảm xúc mà họ muốn truyền tải. Tầm nhìn này sẽ định hướng cho toàn bộ tác phẩm. |
 |
 |
QUÁ TRÌNH SÁNG TẠO Quá trình này rất đa dạng. Một số biên đạo tự tạo ra toàn bộ động tác trong đầu hoặc trên cơ thể mình rồi truyền dạy lại. Những người khác lại làm việc theo lối cộng tác, đưa ra một chủ đề và để các vũ công tự do ứng biến (improvisation), sau đó họ sẽ chọn lọc, sắp xếp và tinh chỉnh những chuyển động đó thành một tác phẩm hoàn chỉnh. |
|
KỸ NĂNG TRUYỀN ĐẠT Đây là một trong những kỹ năng quan trọng nhất. Họ phải có khả năng truyền đạt ý tưởng trừu tượng của mình một cách rõ ràng cho vũ công, giúp vũ công hiểu được không chỉ động tác mà cả linh hồn, mục đích và cảm xúc đằng sau nó. |
|
|
|
DÀN DỰNG VÀ HOÀN THIỆN Cuối cùng, họ sắp xếp các chuỗi động tác thành một bố cục hoàn chỉnh, tinh chỉnh từng chi tiết nhỏ nhất – từ góc độ của một bàn tay, hướng của một ánh mắt, cho đến khoảng cách giữa các vũ công để tạo ra một tác phẩm nghệ thuật thống nhất và có tác động mạnh mẽ đến người xem. |
Bạn có thể đăng ký bản quyền cho một điệu nhảy, nhưng nó cực kỳ khó. Để được bảo hộ, vũ đạo phải được ghi lại (trên video hoặc qua ký hiệu) và phải đủ "nguyên bản" (original). Một vài bước nhảy đơn lẻ như Moonwalk không thể được đăng ký, nhưng một chuỗi động tác phức tạp như vũ đạo trong bài "Single Ladies" của Beyoncé thì có thể.
4. Choreography Trong Thế Giới Hiện Đại
Ngày nay, choreography đã trở thành một phần không thể thiếu của ngành công nghiệp giải trí và văn hóa đại chúng toàn cầu.
|
MV & SÂN KHẤU (KPOP, US-UK) Choreography là yếu tố sống còn trong các MV và tour diễn của các nghệ sĩ lớn. Đặc biệt, K-Pop đã nâng tầm vũ đạo thành một yếu tố nhận diện thương hiệu. Những bài biên đạo phức tạp, đồng đều và đầy sáng tạo, với một "point dance" (động tác chủ đạo dễ nhớ, dễ bắt chước) trong điệp khúc, đã góp phần tạo nên sức hút toàn cầu của dòng nhạc này |
|
|
MẠNG XÃ HỘI & "DANCE CHALLENGE" Các nền tảng như TikTok và Instagram đã tạo ra một sân chơi mới, dân chủ hóa choreography. Các "dance challenge" (thử thách vũ đạo) với những đoạn vũ đạo ngắn, đơn giản và bắt tai đã trở thành một hình thức marketing và giải trí cực kỳ hiệu quả. Nó cho phép mọi người đều có thể tham gia và thậm chí còn tạo ra một thế hệ biên đạo mới, những người nổi tiếng từ chính phòng ngủ của mình. |
 |
|
|
ĐIỆN ẢNH & GAME Choreography không chỉ giới hạn ở các cảnh nhảy múa. Các cảnh hành động, chiến đấu trong phim bom tấn thực chất đều là "fight choreography". Trong game, từ chuyển động của nhân vật cho đến các điệu nhảy ăn mừng (emote), tất cả đều cần đến bàn tay của các biên đạo. |
5. Choreography tại Việt Nam
Tại Việt Nam, nghề biên đạo đang ngày càng phát triển mạnh mẽ và nhận được sự công nhận xứng đáng.
|
V-POP Vũ đạo đã trở thành một yếu tố không thể thiếu để tạo nên thành công cho một sản phẩm âm nhạc. Các MV của các nghệ sĩ hàng đầu đều được đầu tư mạnh tay vào phần choreography, tạo ra những điệu nhảy "gây bão" trong cộng đồng và định hình phong cách cho nghệ sĩ. |
 |
 |
TRUYỀN HÌNH & SÂN KHẤU Các chương trình gameshow về nhảy múa đã tạo ra một sân khấu lớn để các biên đạo tài năng như John Huy Trần, Việt Max, Quang Đăng, Lan Nhi, Alexander Tú... thể hiện sức sáng tạo và đưa tên tuổi của mình đến gần hơn với công chúng. Họ không chỉ là người đứng sau mà đã trở thành những ngôi sao có sức ảnh hưởng. |
|
CỘNG ĐỒNG Sự phát triển của hàng trăm studio nhảy múa trên cả nước đã tạo điều kiện cho nhiều bạn trẻ theo đuổi và học hỏi về choreography một cách bài bản. Điều này không chỉ nâng cao mặt bằng chung của vũ công mà còn góp phần xây dựng một thế hệ biên đạo kế cận đầy tài năng và tiềm năng. |
|
.webp)
Choreography: Giải Mã Nghệ Thuật "Vẽ Tranh" Bằng Chuyển Động
Choreography là một ngôn ngữ toàn cầu, một cây cầu nối liền âm nhạc, cảm xúc và cơ thể con người. Nó không chỉ là việc sắp xếp các bước nhảy một cách máy móc, mà là quá trình thổi sự sống vào một ý tưởng, biến những chuyển động vô hình thành những câu chuyện hữu hình và đầy cảm xúc.
Từ sân khấu opera lộng lẫy đến màn hình điện thoại nhỏ bé, nghệ thuật biên đạo vẫn luôn ở đó, âm thầm định hình cách chúng ta cảm nhận âm nhạc, thưởng thức nghệ thuật và kết nối với nhau qua từng nhịp điệu. Nó là một minh chứng cho thấy cơ thể con người, trong sự hữu hạn của nó, lại có khả năng biểu đạt vô hạn.
