Vùng đồng bào dân tộc thiểu số là địa bàn có đông đồng bào sinh sống ổn định; được phân định theo trình độ phát triển để triển khai chính sách dân tộc hiệu quả.
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số là khu vực có vai trò đặc biệt trong chính sách phát triển kinh tế xã hội, bảo tồn văn hóa và đảm bảo bình đẳng giữa các dân tộc. Pháp luật Việt Nam quy định rõ nhằm xác định phạm vi, đối tượng và địa bàn hưởng chính sách dân tộc. Bên cạnh đó, pháp luật còn quy định cụ thể cách phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số theo trình độ phát triển để làm cơ sở cho việc xây dựng và triển khai các chương trình hỗ trợ.
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số là gì?
Khoản 4 Điều 4 Nghị định 05/2011/NĐ-CP (được sửa đổi bởi khoản 1 Điều 1 Nghị định 127/2024/NĐ-CP) quy định như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
…
4. Vùng đồng bào dân tộc thiểu số’ là địa bàn cấp tỉnh, huyện, xã có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ổn định; thôn, bản, làng, phum, sóc, xóm, ấp và tương đương (sau đây gọi chung là thôn) có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ổn định thành cộng đồng.
Có thể hiểu rằng vùng đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ giới hạn ở một cấp hành chính cụ thể mà bao gồm nhiều cấp độ, từ tỉnh, huyện, xã đến thôn, bản, phum, sóc, nơi có cộng đồng dân tộc thiểu số sinh sống ổn định, gắn bó lâu dài. Khái niệm này được xác lập nhằm làm cơ sở cho việc phân vùng, xây dựng chính sách phát triển, xóa đói giảm nghèo, bảo tồn văn hóa dân tộc và phát triển nguồn nhân lực tại vùng dân tộc thiểu số.
Tình huống giả định
Xã Nậm Sơn được công nhận là vùng đồng bào dân tộc thiểu số ổn định
-
Người dân tộc thiểu số sinh sống tập trung tại địa phương
Xã Nậm Sơn, có hơn 85% dân số là người dân tộc Dao và Mông sinh sống lâu đời. Các cộng đồng này duy trì tập quán sản xuất nông nghiệp, văn hóa truyền thống và có sự gắn kết chặt chẽ trong đời sống sinh hoạt. -
Chính quyền địa phương lập hồ sơ đề nghị công nhận vùng dân tộc thiểu số
Căn cứ khoản 4 Điều 4 Nghị định 05/2011/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 127/2024/NĐ-CP), UBND tiến hành thống kê, lập hồ sơ đề nghị công nhận xã Nậm Sơn là vùng đồng bào dân tộc thiểu số để được hưởng các chính sách ưu tiên phát triển. -
Xã được phê duyệt trong danh mục vùng dân tộc thiểu số của tỉnh
Sau khi thẩm định, Ủy ban Dân tộc Lào Cai phê duyệt xã Nậm Sơn vào danh mục vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhờ đó, địa phương được hưởng các chương trình hỗ trợ đầu tư cơ sở hạ tầng, giáo dục và y tế dành riêng cho vùng này.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số được phân định như thế nào theo trình độ phát triển?
Khoản 1 Điều 4a Nghị định 05/2011/NĐ-CP (được bổ sung bởi khoản 2 Điều 1 Nghị định 127/2024/NĐ-CP) quy định như sau:
Điều 4a. Phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số theo trình độ phát triển
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số được phân định theo trình độ phát triển theo các tiêu chí, trình tự, thủ tục, hồ sơ do cấp có thẩm quyền quy định trong từng thời kỳ.
Ủy ban Dân tộc chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan tham mưu, trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản quy định chi tiết khoản 1 Điều này.
Việc phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số được thực hiện theo tiêu chí phát triển kinh tế xã hội, gồm: thu nhập bình quân, tỷ lệ hộ nghèo, mức độ tiếp cận cơ sở hạ tầng, giáo dục, y tế và văn hóa. Dựa vào đó, các vùng sẽ được phân loại thành vùng đặc biệt khó khăn, vùng còn khó khăn và vùng đã phát triển, làm cơ sở để triển khai chính sách đầu tư, hỗ trợ phù hợp với từng giai đoạn. Cơ quan chủ trì là Ủy ban Dân tộc, phối hợp với các bộ, ngành và chính quyền địa phương để đánh giá, tổng hợp và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt danh mục vùng dân tộc thiểu số trong từng thời kỳ.
Tình huống giả định
Gia Lai rà soát và phân định lại vùng đồng bào dân tộc thiểu số
-
Ủy ban Dân tộc tiến hành đánh giá thực trạng phát triển địa phương
Năm 2025, Ủy ban Dân tộc phối hợp với UBND thực hiện rà soát tình hình phát triển kinh tế xã hội tại các huyện có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, như Kông Chro, Ia Pa, Krông Pa. -
Kết quả phân định dựa trên tiêu chí phát triển mới
Qua khảo sát, một số xã trước đây thuộc vùng đặc biệt khó khăn đã có mức thu nhập và hạ tầng cải thiện rõ rệt. Căn cứ khoản 1 Điều 4a Nghị định 05/2011/NĐ-CP (bổ sung bởi Nghị định 127/2024/NĐ-CP), các xã này được chuyển sang nhóm vùng khó khăn thay vì đặc biệt khó khăn như trước. -
Kết quả giúp điều chỉnh chính sách đầu tư hợp lý
Việc phân định lại giúp nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước được phân bổ đúng trọng tâm, ưu tiên hơn cho những địa bàn còn nhiều hạn chế, đồng thời khuyến khích phát triển bền vững tại các xã đã đạt mức phát triển cao hơn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Vùng đồng bào dân tộc thiểu số là địa bàn có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống ổn định, được Nhà nước xác định nhằm thực hiện chính sách phát triển toàn diện về kinh tế xã hội. Việc phân định các vùng này được tiến hành theo trình độ phát triển, dựa trên tiêu chí, thủ tục và hồ sơ do cơ quan có thẩm quyền quy định. Quy định này góp phần giúp công tác đầu tư, hỗ trợ cho vùng dân tộc thiểu số diễn ra hiệu quả, công bằng và phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước.
