Nhiều người khi tìm hiểu về lĩnh vực sự nghiệp công thường bắt đầu bằng việc nhận diện viên chức là những ai và họ làm việc theo cơ chế nào. Theo quy định hiện hành, viên chức là công dân được tuyển dụng theo vị trí việc làm và làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng. Cùng với đó, pháp luật cũng quy định rõ đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền thành lập để cung cấp dịch vụ công và phục vụ hoạt động quản lý nhà nước.
Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập và chịu sự điều chỉnh của Luật Viên chức. Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức có vai trò quan trọng trong cung cấp dịch vụ công và quản lý nhà nước.
1. Viên chức là ai?
Trả lời vắn tắt: Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc và hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập.
Căn cứ theo Điều 2 Luật Viên chức 2010:
Điều 2. Viên chức
Viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật.
Theo quy định này, viên chức là người đáp ứng điều kiện về quốc tịch, được tuyển dụng thông qua vị trí việc làm và làm việc theo hợp đồng tại đơn vị sự nghiệp công lập. Họ được trả lương từ nguồn tài chính của đơn vị sự nghiệp và phải thực hiện nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công theo chức danh nghề nghiệp đảm nhiệm. Khái niệm này giúp phân biệt viên chức với cán bộ, công chức và người lao động trong khu vực tư nhân.
Tình huống giả định
-
Chuyên viên mới được tuyển dụng vào trung tâm y tế công lập
Tháng 6/2026, tại Phường Bến Thành, TP Hồ Chí Minh, chị Võ Minh Hằng được tuyển dụng vào Trung tâm Y tế Công lập TP Hồ Chí Minh theo vị trí chuyên viên dinh dưỡng. Sau khi hoàn tất quy trình tiếp nhận, chị ký hợp đồng làm việc và bắt đầu thực hiện nhiệm vụ chuyên môn. -
Người lao động thắc mắc về tư cách viên chức
Trong quá trình công tác, chị Hằng thắc mắc liệu mình có được xác định là viên chức hay không. Bộ phận tổ chức nhân sự dựa vào quy định của Luật Viên chức và giải thích rằng chị thuộc đối tượng viên chức vì đáp ứng đầy đủ tiêu chí: được tuyển dụng vào vị trí việc làm trong đơn vị sự nghiệp công lập và hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị. -
Người lao động được giải đáp đầy đủ
Sau khi được giải thích, chị Hằng ghi nhận tư cách pháp lý của mình và tiếp tục thực hiện nhiệm vụ theo phân công của trung tâm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Đơn vị sự nghiệp công lập là gì?
Trả lời vắn tắt: Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền thành lập, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công và phục vụ quản lý nhà nước theo quy định pháp luật.
Căn cứ theo khoản 1 Điều 9 Luật Viên chức 2010:
Điều 9. Đơn vị sự nghiệp công lập và cơ cấu tổ chức quản lý hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập
1. Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước.
...
Theo quy định này, đơn vị sự nghiệp công lập là chủ thể được Nhà nước hoặc tổ chức chính trị - xã hội thành lập để cung cấp dịch vụ công như giáo dục, y tế, khoa học, văn hóa và các lĩnh vực thiết yếu khác. Các đơn vị này có tư cách pháp nhân, tự chủ trong phạm vi pháp luật cho phép và thực hiện nhiệm vụ phục vụ quản lý nhà nước. Đây là môi trường làm việc chính của viên chức.
Tình huống giả định
-
Trung tâm văn hóa mới được thành lập
Ngày 10/4/2026, tại Phường Ninh Kiều, TP Cần Thơ, UBND TP Cần Thơ ban hành quyết định thành lập Trung tâm Văn hóa Thành phố nhằm tổ chức hoạt động nghệ thuật, phục vụ cộng đồng và hỗ trợ quản lý nhà nước trong lĩnh vực văn hóa. -
Cá nhân tìm hiểu về tư cách pháp lý của trung tâm
Khi liên hệ xin thuê hội trường, anh Nguyễn Hải Đăng đặt câu hỏi liệu trung tâm có phải là đơn vị sự nghiệp công lập hay không. Bộ phận hành chính căn cứ quy định pháp luật và giải thích rằng trung tâm được UBND thành lập, có con dấu, tài khoản và thực hiện chức năng phục vụ cộng đồng nên được xác định là đơn vị sự nghiệp công lập. -
Trung tâm xác nhận tư cách và hướng dẫn người dân
Sau khi được giải đáp, anh Đăng nắm rõ tư cách pháp lý của đơn vị. Trung tâm tiếp tục hướng dẫn thủ tục thuê hội trường và công khai thông tin hoạt động để người dân thuận tiện tiếp cận.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Khái niệm viên chức và đơn vị sự nghiệp công lập có quan hệ mật thiết trong hệ thống pháp luật về quản lý nhân sự khu vực công. Viên chức là công dân được tuyển dụng vào làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng và được hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị. Trong khi đó, đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức có tư cách pháp nhân, được cơ quan có thẩm quyền thành lập để cung cấp dịch vụ công và hỗ trợ hoạt động quản lý nhà nước.
