Trường hợp nào việc chia tài sản chung trong hôn nhân bị vô hiệu?

Chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân là quyền của vợ chồng nhưng phải tuân thủ các điều kiện mà pháp luật đặt ra. Một số trường hợp chia tài sản được xem là vô hiệu nếu gây ảnh hưởng đến lợi ích của gia đình hoặc nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính. Đồng thời pháp luật quy định rõ kết quả của việc chia tài sản chung giúp vợ chồng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.

1. Trường hợp nào chia tài sản chung trong hôn nhân bị vô hiệu?

Điều 42 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:

Luật Hôn nhân và gia đình 2014

Điều 42. Chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân bị vô hiệu

Việc chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân bị vô hiệu khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

1. Ảnh hưởng nghiêm trọng đến lợi ích của gia đình; quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình;

2. Nhằm trốn tránh thực hiện các nghĩa vụ sau đây:

a) Nghĩa vụ nuôi dưỡng, cấp dưỡng;

b) Nghĩa vụ bồi thường thiệt hại;

c) Nghĩa vụ thanh toán khi bị Tòa án tuyên bố phá sản;

d) Nghĩa vụ trả nợ cho cá nhân, tổ chức;                 

đ) Nghĩa vụ nộp thuế hoặc nghĩa vụ tài chính khác đối với Nhà nước;

e) Nghĩa vụ khác về tài sản theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Quy định này xác định những trường hợp việc chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân sẽ bị coi là vô hiệu nếu gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của gia đình, đặc biệt là con chưa thành niên hoặc các con đã thành niên nhưng không có khả năng tự nuôi mình. Bên cạnh đó, việc chia tài sản nhằm mục đích trốn tránh các nghĩa vụ như cấp dưỡng, bồi thường thiệt hại, trả nợ, nộp thuế hoặc nghĩa vụ tài chính khác cũng bị coi là không hợp pháp.

Tình huống giả định 

• Vợ chồng thỏa thuận chia tài sản để trốn trả nợ
  Ông Nguyễn Văn Lâm và bà Trần Thu Hằng sống tại Thành phố Hải Phòng đang nợ một khoản lớn của ngân hàng. Để tránh bị kê biên, ông Lâm đề nghị chuyển toàn bộ tài sản sang cho bà Hằng thông qua thỏa thuận chia tài sản.
• Ngân hàng phát hiện dấu hiệu bất thường
  Khi tiến hành xác minh hồ sơ vay, ngân hàng nhận thấy việc chia tài sản diễn ra ngay sau thời điểm ngân hàng yêu cầu thanh toán. Đơn vị cho rằng thỏa thuận nhằm tẩu tán tài sản để trốn nợ.

• Tòa án tuyên thỏa thuận vô hiệu
  Sau khi xem xét, Tòa án xác định việc chia tài sản nhằm trốn tránh nghĩa vụ trả nợ nên tuyên vô hiệu thỏa thuận. Tài sản được khôi phục và tiếp tục được xử lý theo nghĩa vụ thanh toán.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Kết quả của việc thỏa thuận chia tài sản chung là gì?

Điều 40 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định như sau:

Luật Hôn nhân và gia đình 2014

Điều 40. Hậu quả của việc chia tài sản chung trong thời kỳ hôn nhân

1. Trong trường hợp chia tài sản chung của vợ chồng thì phần tài sản được chia, hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng của mỗi bên sau khi chia tài sản chung là tài sản riêng của vợ, chồng, trừ trường hợp vợ chồng có thỏa thuận khác. Phần tài sản còn lại không chia vẫn là tài sản chung của vợ chồng.

2. Thỏa thuận của vợ chồng quy định tại khoản 1 Điều này không làm thay đổi quyền, nghĩa vụ về tài sản được xác lập trước đó giữa vợ, chồng với người thứ ba.

Khi việc chia tài sản hợp pháp, mỗi bên được quyền sở hữu phần tài sản mình nhận và các lợi ích phát sinh từ tài sản đó. Tuy nhiên, các khoản nợ hoặc nghĩa vụ tài chính trước đây với người khác vẫn được giữ nguyên và không bị ảnh hưởng bởi thỏa thuận chia tài sản.

Tình huống giả định

• Vợ chồng thỏa thuận chia tài sản để kinh doanh riêng
  Chị Phạm Thị Anh và anh Nguyễn Hoàng Khang tại Thành phố Đà Nẵng muốn mỗi người tự đầu tư kinh doanh nên thống nhất chia tài sản chung thành hai phần rõ ràng. Hai bên lập văn bản thỏa thuận hợp pháp và đăng ký tại cơ quan có thẩm quyền.
• Phần tài sản riêng được xác lập
  Sau khi chia, chị Anh dùng phần tài sản riêng để mở cửa hàng, còn anh Khang đầu tư vào dịch vụ vận tải. Hoa lợi và lợi tức từ hoạt động kinh doanh này đều được tính là tài sản riêng của mỗi người.

• Nghĩa vụ cũ vẫn được giữ nguyên
  Mặc dù đã chia tài sản, khoản vay chung trước đây của vợ chồng vẫn phải tiếp tục thanh toán theo thỏa thuận ban đầu. Việc chia tài sản không làm thay đổi nghĩa vụ với ngân hàng.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Việc chia tài sản chung trong hôn nhân chỉ được công nhận khi không vi phạm các trường hợp bị coi là vô hiệu và không nhằm trốn tránh nghĩa vụ tài chính. Nếu thỏa thuận hợp pháp, phần tài sản đã được chia trở thành tài sản riêng của từng bên. Tuy nhiên nghĩa vụ đối với bên thứ ba vẫn tiếp tục được giữ nguyên.