Thỏa thuận phân chia khách hàng, khu vực tiêu thụ hoặc nguồn cung cấp là hành vi hạn chế cạnh tranh và bị cấm khi gây tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể.
Cạnh tranh trên thị trường đòi hỏi doanh nghiệp phải tự do tìm kiếm khách hàng, mở rộng khu vực tiêu thụ và tiếp cận nguồn cung. Khi các doanh nghiệp cùng thống nhất phân chia các phạm vi này, câu chuyện cạnh tranh không còn diễn ra đúng bản chất vốn có của nó nữa. Điều được đặt ra là việc phân chia thị trường có được xem là hạn chế cạnh tranh và liệu doanh nghiệp có được phép cùng nhau thực hiện sự thống nhất như vậy hay không trong khuôn khổ pháp luật hiện hành.
1. Thỏa thuận phân chia thị trường có phải thỏa thuận hạn chế cạnh tranh không?
Khoản 2 Điều 11 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 11. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh
...
2. Thỏa thuận phân chia khách hàng, phân chia thị trường tiêu thụ, nguồn cung cấp hàng hóa, cung ứng dịch vụ.
...
Khi các doanh nghiệp thống nhất với nhau để chia khách hàng, chia khu vực tiêu thụ hoặc chia nguồn cung cấp, sự thống nhất đó được xem là thỏa thuận hạn chế cạnh tranh. Nội dung này làm mất đi sự tự do tiếp cận thị trường của từng doanh nghiệp và tác động trực tiếp đến mức độ cạnh tranh vốn có trên thị trường.
Tình huống giả định
- Các doanh nghiệp bàn về việc giảm cạnh tranh nội bộ
Liên minh Hoàng Phát họp kín để thảo luận cách ổn định doanh thu vì tình trạng cạnh tranh giữa các thành viên ngày càng gay gắt. - Thống nhất chia khách hàng và khu vực bán hàng
Các công ty trong liên minh đồng ý mỗi bên sẽ phụ trách một nhóm khách hàng riêng và chỉ bán trong khu vực được phân chia. - Doanh nghiệp mất quyền tiếp cận thị trường tự do
Việc phân vùng khiến từng doanh nghiệp không còn quyền tiếp cận khách hàng ngoài khu vực, làm giảm khả năng cạnh tranh tự nhiên. - Cơ quan quản lý ghi nhận hành vi hạn chế cạnh tranh
Thỏa thuận chia khách hàng khu vực tiêu thụ được xác định là làm giảm sự vận động cạnh tranh bình thường trên thị trường vật liệu xây dựng.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Doanh nghiệp có được thỏa thuận phân chia thị trường không?
Khoản 1, 4 Điều 12 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 12. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh bị cấm
1. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trên cùng thị trường liên quan quy định tại các khoản 1, 2 và 3 Điều 11 của Luật này....
4. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp kinh doanh ở các công đoạn khác nhau trong cùng một chuỗi sản xuất, phân phối, cung ứng đối với một loại hàng hóa, dịch vụ nhất định quy định tại các khoản 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10 và 11 Điều 11 của Luật này khi thỏa thuận đó gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường.
Khi các doanh nghiệp trên cùng thị trường liên quan hoặc ở các công đoạn khác nhau của một chuỗi sản xuất, phân phối, cung ứng thống nhất việc phân chia khách hàng, khu vực tiêu thụ hoặc nguồn cung cấp, hành vi đó chỉ được chấp nhận nếu không gây ra hoặc không có khả năng gây ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể. Nếu sự thống nhất này làm thu hẹp sự cạnh tranh thực tế trên thị trường, thỏa thuận đó bị xem là hành vi bị cấm.
Tình huống giả định
- Minh Thành thống nhất phân chia nguồn cung trong toàn chuỗi
Các doanh nghiệp trong Minh Thành, từ nhà máy xi măng, đơn vị vận chuyển đến hệ thống phân phối, cùng thống nhất chia nguồn cung và nhóm khách hàng. - Sự phối hợp làm biến mất cạnh tranh thực tế
Khi toàn chuỗi đều phân chia khu vực, khách hàng và nguồn hàng, các doanh nghiệp nhỏ bên ngoài khó tiếp cận nguồn cung hoặc mở rộng thị phần. - Cơ quan cạnh tranh đánh giá tác động hạn chế đáng kể
Thị trường bị thu hẹp cơ hội cạnh tranh, giá cả không còn được điều chỉnh theo nhu cầu thực tế mà phụ thuộc vào sự thống nhất của nhóm doanh nghiệp. - Kết luận đây là thỏa thuận bị nghiêm cấm
Cơ quan quản lý xác định việc phân chia khách hàng, khu vực và nguồn cung của Minh Thành đã gây tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể và thuộc nhóm hành vi bị cấm hoàn toàn.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc phân chia khách hàng, khu vực tiêu thụ hoặc nguồn cung cấp giữa các doanh nghiệp được xác định là thỏa thuận hạn chế cạnh tranh. Khi hành vi này gây ra hoặc có khả năng gây ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể, thỏa thuận phân chia thị trường bị cấm. Quy định này bảo đảm thị trường vận hành theo hướng công bằng và duy trì sự cạnh tranh thực chất.
