Doanh nghiệp không được thống nhất cùng nhau từ chối giao dịch nếu hành vi này gây ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể và làm thu hẹp cơ hội tiếp cận thị trường của đơn vị bị ảnh hưởng.
Trong môi trường kinh doanh, giao dịch giữa các doanh nghiệp diễn ra dựa trên nguyên tắc tự do và bình đẳng, giúp thị trường vận hành ổn định và minh bạch. Khi nhiều doanh nghiệp thống nhất để từ chối giao dịch với một đơn vị khác, vấn đề đặt ra liên quan trực tiếp đến việc xác định đây có phải là thỏa thuận hạn chế cạnh tranh hay không. Việc hiểu rõ các tiêu chí pháp lý giúp nhận diện trường hợp được phép và trường hợp bị cấm khi doanh nghiệp thỏa thuận về việc ngừng giao dịch với bên thứ ba.
1. Thỏa thuận không giao dịch với các bên tham gia thỏa thuận có phải thỏa thuận hạn chế cạnh tranh không?
Khoản 9 Điều 11 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 11. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh
...
9. Thỏa thuận không giao dịch với các bên không tham gia thỏa thuận.
...
Khi các doanh nghiệp thống nhất cùng nhau để từ chối giao dịch với một doanh nghiệp không tham gia thỏa thuận, sự thống nhất đó được xem là thỏa thuận hạn chế cạnh tranh. Hành vi này làm giảm cơ hội tiếp cận thị trường của doanh nghiệp bị từ chối giao dịch và tác động đến sự vận động bình thường của cạnh tranh trên thị trường.
Tình huống giả định
- Các doanh nghiệp dược lo ngại sự mở rộng của Công ty Thuốc Xanh
Liên minh An Tín tổ chức họp vì Thuốc Xanh liên tục mở rộng mạng lưới phân phối và tham gia vào các gói thầu lớn. - Thống nhất cùng từ chối bán nguyên liệu cho đối thủ
Các thành viên thống nhất không cung cấp dược chất và không ký hợp đồng phân phối với Thuốc Xanh để buộc đối thủ thu hẹp hoạt động. - Doanh nghiệp bị ảnh hưởng mất cơ hội tiếp cận thị trường
Thuốc Xanh thiếu nguyên liệu sản xuất và gặp khó khăn khi triển khai các dự án mới, giảm đáng kể năng lực cạnh tranh. - Cơ quan quản lý ghi nhận hành vi hạn chế cạnh tranh
Việc thống nhất đồng loạt từ chối giao dịch được xác định là hành vi làm suy giảm sự vận động bình thường của thị trường.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Doanh nghiệp có được không giao dịch với các bên không tham gia thỏa thuận?
Khoản 3,4 Điều 12 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 12. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh bị cấm
...
3. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trên cùng thị trường liên quan quy định tại các khoản 7, 8, 9, 10 và 11 Điều 11 của Luật này khi thỏa thuận đó gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường.
4. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp kinh doanh ở các công đoạn khác nhau trong cùng một chuỗi sản xuất, phân phối, cung ứng đối với một loại hàng hóa, dịch vụ nhất định quy định tại các khoản 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10 và 11 Điều 11 của Luật này khi thỏa thuận đó gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường.
Khi các doanh nghiệp trên cùng thị trường liên quan hoặc các doanh nghiệp hoạt động ở những công đoạn khác nhau trong cùng một chuỗi sản xuất, phân phối, cung ứng thống nhất việc từ chối giao dịch với một đơn vị khác, hành vi đó chỉ được chấp nhận nếu không gây ra hoặc không có khả năng gây ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể. Nếu sự thống nhất này làm thu hẹp cơ hội cạnh tranh của doanh nghiệp bị loại trừ thì thỏa thuận đó bị xem là hành vi bị cấm.
Tình huống giả định
- Minh An thống nhất gây sức ép trên toàn chuỗi cung ứng
Doanh nghiệp trong Minh An, gồm đơn vị sản xuất nguyên liệu, nhà máy bào chế và hệ thống phân phối, cùng thống nhất không ký hợp đồng với Công ty Dược Ánh Thảo. - Loạt hành vi phối hợp khiến đối thủ bị loại khỏi thị trường
Từ chối bán nguyên liệu, ngừng cung cấp dịch vụ vận chuyển và không cho Ánh Thảo tiếp cận hệ thống phân phối khiến doanh nghiệp này không thể duy trì sản xuất. - Cơ quan chức năng đánh giá tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể
Sự thống nhất trên toàn chuỗi khiến Ánh Thảo mất hoàn toàn khả năng cạnh tranh độc lập, thu hẹp cơ hội tồn tại trên thị trường. - Kết luận đây là thỏa thuận bị nghiêm cấm
Cơ quan cạnh tranh xác định thỏa thuận từ chối giao dịch của Minh An gây tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể và bị cấm thực hiện trong mọi trường hợp.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Thỏa thuận từ chối giao dịch được xem là hành vi hạn chế cạnh tranh khi làm giảm cơ hội thị trường của doanh nghiệp bị tác động và ảnh hưởng đến sự vận động bình thường của cạnh tranh. Doanh nghiệp không được thống nhất không giao dịch nếu sự thống nhất đó tạo ra hoặc có khả năng tạo ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể trên thị trường. Việc tuân thủ đúng giới hạn pháp lý giúp duy trì môi trường kinh doanh công bằng và bảo đảm cạnh tranh lành mạnh.
