Thẩm phán trong thủ tục phá sản có quyền xác minh, mở thủ tục, chỉ định Quản tài viên và tuyên bố doanh nghiệp phá sản. Tuy nhiên Thẩm phán cũng đồng thời phải từ chối hoặc bị thay đổi khi có xung đột lợi ích.
Trong quá trình giải quyết phá sản, thẩm phán là người giữ vai trò trung tâm, trực tiếp quyết định các vấn đề quan trọng nhằm bảo đảm thủ tục phá sản được thực hiện đúng pháp luật và minh bạch. Luật Phá sản 2014 quy định rất chi tiết về nhiệm vụ và quyền hạn của thẩm phán cũng như các trường hợp thẩm phán phải từ chối hoặc bị thay đổi để đảm bảo tính khách quan trong quá trình giải quyết.
1. Thẩm phán tiến hành thủ tục phá sản có nhiệm vụ và quyền hạn gì?
Căn cứ theo Điều 9 Luật Phá sản 2014:
Điều 9. Nhiệm vụ, quyền hạn của Thẩm phán tiến hành thủ tục phá sản
1. Xác minh, thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến việc giải quyết yêu cầu mở thủ tục phá sản trong trường hợp cần thiết.
2. Quyết định mở hoặc không mở thủ tục phá sản.
3. Quyết định chỉ định hoặc thay đổi Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản.
4. Giám sát hoạt động của Quản tài viên, doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản.
5. Quyết định việc thực hiện kiểm toán doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán trong trường hợp cần thiết.
6. Quyết định việc bán tài sản của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán sau khi mở thủ tục phá sản để bảo đảm chi phí phá sản.
7. Quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời theo quy định của pháp luật.
8. Áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú, yêu cầu cơ quan có thẩm quyền dẫn giải đại diện của doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán theo quy định của pháp luật.
9. Tổ chức Hội nghị chủ nợ.
10. định công nhận Nghị quyết của Hội nghị chủ nợ về phương án phục hồi hoạt động kinh doanh.
11. Quyết định đình chỉ tiến hành thủ tục phá sản.
12. Quyết định tuyên bố phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã mất khả năng thanh toán.
13. Áp dụng biện pháp xử phạt hành chính, đề nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý về hình sự theo quy định của pháp luật.
14. Tham khảo quyết định giải quyết phá sản trước đó trong vụ việc phá sản tương tự theo hướng dẫn của Tòa án nhân dân tối cao.
15. Phải từ chối giải quyết phá sản nếu thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 10 của Luật này.
16. Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.
Theo quy định trên, thẩm phán là người trực tiếp điều hành toàn bộ quá trình phá sản, từ giai đoạn xem xét đơn yêu cầu, ra các quyết định quan trọng, áp dụng biện pháp tố tụng, đến việc tổ chức hội nghị chủ nợ và tuyên bố phá sản. Vai trò này đòi hỏi tính khách quan, công tâm và tuân thủ pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi chủ nợ, người lao động và doanh nghiệp.
Tình huống giả định
-
Thẩm phán xem xét yêu cầu mở thủ tục phá sản
Tháng 8/2025, tại phường Đống Đa, TP Hà Nội, Công ty Cổ phần Minh Hòa mất khả năng thanh toán nhiều khoản nợ. Một chủ nợ nộp đơn đến Tòa án nhân dân khu vực 2 - Hà Nội yêu cầu mở thủ tục phá sản. -
Thẩm phán tiến hành xác minh tài liệu và ra quyết định thụ lý đơn
Thẩm phán được phân công thu thập tài liệu, xác minh công nợ và ra quyết định thụ lý đơn. Sau đó, Thẩm phán xác định Công ty đã mất khả năng thanh toán nên đã quyết định mở thủ tục phá sản. Thẩm phán cũng chỉ định một Quản tài viên để kiểm kê tài sản và giám sát hoạt động của công ty theo quy định. -
Tổ chức Hội nghị chủ nợ và ra quyết định tiếp theo
Sau khi nhận báo cáo từ Quản tài viên, thẩm phán tổ chức Hội nghị chủ nợ, xem xét phương án phục hồi nhưng không được thông qua. Cuối cùng, thẩm phán ra quyết định tuyên bố phá sản doanh nghiệp.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Trường hợp thẩm phán phải từ chối hoặc bị thay đổi trong quá trình giải quyết phá sản là gì?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 10 và khoản 2 Luật Phá sản 2014:
Điều 10. Từ chối hoặc thay đổi Thẩm phán trong quá trình giải quyết phá sản
1. Thẩm phán phải từ chối tham gia giải quyết phá sản hoặc bị thay đổi trong những trường hợp sau:
a) Đồng thời là người tham gia thủ tục phá sản; người đại diện, người thân thích của người tham gia thủ tục phá sản trong vụ việc phá sản đó;
b) Đã tham gia với tư cách Kiểm sát viên, Quản tài viên, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tham gia thủ tục phá sản, người giám định, thẩm định giá, định giá, người phiên dịch trong vụ việc phá sản đó;
c) Cùng trong một Tổ Thẩm phán giải quyết phá sản đó và là người thân thích với nhau;
d) Đã tham gia ra quyết định tuyên bố phá sản đối với vụ việc phá sản đó;
đ) Có căn cứ rõ ràng cho rằng Thẩm phán có thể không vô tư trong khi làm nhiệm vụ.2. Việc thay đổi Thẩm phán do Chánh án Tòa án nhân dân quyết định. Trường hợp Thẩm phán phụ trách việc phá sản là Chánh án thì việc thay đổi Thẩm phán do Tòa án nhân dân cấp trên trực tiếp quyết định. Quyết định thay đổi Thẩm phán của Chánh án là quyết định cuối cùng.
Theo quy định này, việc từ chối hoặc thay đổi thẩm phán nhằm bảo đảm khách quan, công bằng và không thiên vị trong quá trình giải quyết phá sản. Điều này ngăn ngừa nguy cơ xung đột lợi ích, tránh trường hợp thẩm phán từng tham gia vụ việc với vai trò khác hoặc có quan hệ thân thích dẫn đến sự thiếu vô tư và khách quan.
Tình huống giả định
-
Thẩm phán là người thân thích của giám đốc công ty
Ngày 12/5/2025, tại phường Sơn Trà, TP Đà Nẵng, vụ việc phá sản của Công ty TNHH Hoàng Phúc được phân công cho một thẩm phán của Tòa án nhân dân khu vực 1 - Đà Nẵng giải quyết. -
Phát hiện xung đột lợi ích
Trong quá trình rà soát, Chánh án tòa án phát hiện thẩm phán này là người thân thích của giám đốc công ty Hoàng Phúc. Đây là trường hợp thuộc diện phải thay đổi theo điểm a khoản 1 Điều 10 Luật Phá sản 2014. -
Chánh án ra quyết định thay đổi thẩm phán
Chánh án Tòa án nhân dân khu vực 1 - Đà Nẵng quyết định thay đổi thẩm phán để đảm bảo tính vô tư và đúng pháp luật trong giải quyết phá sản theo khoản 2 Điều 10.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thẩm phán giữ vai trò trọng yếu trong thủ tục phá sản, từ giai đoạn xem xét mở thủ tục đến việc tuyên bố phá sản. Đồng thời, thẩm phán phải khách quan, vô tư và sẽ bị thay đổi nếu có xung đột lợi ích hoặc thuộc các trường hợp luật định.
