Sử dụng kiểu dáng công nghiệp được hiểu là sản xuất, lưu thông, quảng cáo hoặc nhập khẩu sản phẩm mang kiểu dáng đã được bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ.
Sử dụng kiểu dáng công nghiệp được xác định dựa trên những hành vi khai thác sản phẩm có hình dáng bên ngoài được bảo hộ. Quy định này làm rõ phạm vi được phép sử dụng và các hoạt động có liên quan theo pháp luật. Theo đó, pháp luật quy định sử dụng kiểu dáng công nghiệp là những hành vi sản xuất, lưu thông và nhập khẩu sản phẩm.
1. Sử dụng kiểu dáng công nghiệp được quy định như thế nào?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 2 Điều 124 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 124. Sử dụng đối tượng sở hữu công nghiệp
...
2. Sử dụng kiểu dáng công nghiệp là việc thực hiện các hành vi sau đây:
a) Sản xuất sản phẩm có hình dáng bên ngoài là kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ;
b) Lưu thông, quảng cáo, chào hàng, tàng trữ để lưu thông sản phẩm quy định tại điểm a khoản này;
c) Nhập khẩu sản phẩm quy định tại điểm a khoản này.
...
Khoản 2 Điều 124 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 xác định sử dụng kiểu dáng công nghiệp là những hành vi trực tiếp khai thác hình dáng bên ngoài của sản phẩm như việc chế tạo sản phẩm trùng hoặc tương tự với kiểu dáng đã được cấp bằng. Hành vi sản xuất sản phẩm dựa trên kiểu dáng bảo hộ là nội dung cốt lõi, thể hiện sự tiếp cận trực tiếp đối với giá trị tạo dáng của sản phẩm.
Ngoài ra, pháp luật mở rộng phạm vi sử dụng sang các hoạt động thương mại như lưu thông, quảng cáo, chào hàng hoặc nhập khẩu sản phẩm mang kiểu dáng đã bảo hộ. Những hành vi này dù không trực tiếp tạo ra sản phẩm nhưng vẫn chiếm dụng lợi ích từ kiểu dáng công nghiệp, do đó được xem là hành vi sử dụng theo nghĩa pháp lý.
Tình huống giả định
- Công ty An Gia sản xuất kiểu dáng được bảo hộ
Công ty Nội thất An Gia sản xuất mẫu ghế “AG-12” dựa trên kiểu dáng đã được bảo hộ cho Công ty An Gia. Đây là hành vi sản xuất kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ. - Công ty An Gia nhập khẩu kiểu dáng được bảo hộ
Công ty An Gia tiếp tục nhập khẩu 200 sản phẩm từ đối tác nước ngoài mang hình dáng của mẫu ghế "AG-12" đã được bảo hộ của công ty. Đây là hành vi nhập khẩu kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ. - Công ty An Gia quảng cáo kiểu dáng được bảo hộ
Với mục đích nhằm tăng sản lượng bán hàng, công ty An Gia đăng quảng cáo mẫu ghế trên mạng xã hội và gửi catalogue cho đại lý. Đây là hành vi quảng cáo kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ. - Công ty An Gia thực hiện hành vi sử dụng kiểu dáng được bảo hộ
Tất cả hành vi trên của công ty An Gia đều là hành vi sử dụng kiểu dáng công nghiệp được bảo hộ theo Luật Sở hữu trí tuệ 2005
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Chủ sở hữu có quyền ngăn cấm người khác sử dụng kiểu dáng công nghiệp nhằm mục đích giảng dạy không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 2 Điều 124 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 125. Quyền ngăn cấm người khác sử dụng đối tượng sở hữu công nghiệp
...
2. Chủ sở hữu đối tượng sở hữu công nghiệp và tổ chức, cá nhân được trao quyền sử dụng hoặc quyền quản lý chỉ dẫn địa lý không có quyền cấm người khác thực hiện hành vi thuộc các trường hợp sau đây:
a) Sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí nhằm phục vụ nhu cầu cá nhân hoặc mục đích phi thương mại hoặc nhằm mục đích đánh giá, phân tích, nghiên cứu, giảng dạy, thử nghiệm, sản xuất thử hoặc thu thập thông tin để thực hiện thủ tục xin phép sản xuất, nhập khẩu, lưu hành sản phẩm;
...
Khoản 2 Điều 125 quy định một loạt trường hợp ngoại lệ mà chủ sở hữu không thể ngăn cấm, trong đó bao gồm sử dụng kiểu dáng công nghiệp cho mục đích giảng dạy, đánh giá, phân tích hoặc nghiên cứu. Những trường hợp này không nhằm mục đích thương mại và không gây ảnh hưởng đến lợi ích kinh tế của chủ sở hữu vì thế luật cho phép sử dụng hợp pháp mà không cần xin phép.
Quy định này cân bằng quyền lợi giữa chủ sở hữu và nhu cầu nghiên cứu, đào tạo, tránh tình trạng quyền độc quyền cản trở quá trình học thuật hoặc phát triển công nghệ. Miễn là việc sử dụng không vượt quá phạm vi giảng dạy và không khai thác thương mại, chủ sở hữu không được quyền cấm.
Tình huống giả định
- Trường Đại học sử dụng kiểu dáng được bảo hộ để giảng dạy
Trường Đại học Kỹ thuật Đông Nam thu thập mẫu vỏ thiết bị “MH-2024” của công ty Mạnh Hùng có kiểu dáng đã được bảo hộ để phục vụ môn học thiết kế công nghiệp. - Giảng viên phân tích cấu trúc kiểu dáng cho sinh viên
Giảng viên phân tích cấu trúc kiểu dáng mẫu vỏ thiết bị “MH-2024” và trình bày nguyên lý thiết kế cho sinh viên nhằm mục đích nghiên cứu học tập. - Nhà trường không khai thác thương mại kiểu dáng
Nhà trường không sản xuất hay kinh doanh sản phẩm mang kiểu dáng mẫu vỏ thiết bị “MH-2024”. Vì vậy không có yếu tố khai thác thương mại. - Công ty Mạnh Hùng yêu cầu ngừng sử dụng nhưng nhà trường bác bỏ
Công ty Mạnh Hùng là chủ sở hữu gửi công văn yêu cầu nhà trường ngừng sử dụng nhưng nhà trường phản hồi rằng trường hợp nhà trường sử dụng trên thuộc ngoại lệ theo Luật Sở hữu trí tuệ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Sử dụng kiểu dáng công nghiệp bao gồm sản xuất, lưu thông, quảng cáo và nhập khẩu sản phẩm mang kiểu dáng được bảo hộ. Quyền ngăn cấm sử dụng chỉ thuộc về chủ sở hữu đối với các hành vi mang mục đích thương mại. Việc sử dụng kiểu dáng công nghiệp cho mục đích giảng dạy hoặc nghiên cứu được pháp luật cho phép và không bị xem là vi phạm.
