Khi tài khoản thanh toán bị đóng, số dư còn lại sẽ được chi trả cho chủ tài khoản hoặc người thừa kế hợp pháp, hoặc xử lý theo quy định pháp luật nếu không có người nhận.
Việc đóng tài khoản thanh toán không chỉ chấm dứt quyền sử dụng dịch vụ của chủ tài khoản mà còn kéo theo nhiều vấn đề liên quan đến nghĩa vụ tài chính và an toàn giao dịch. Trong nhiều trường hợp, việc xác định đúng căn cứ để đóng tài khoản là cần thiết nhằm bảo đảm tổ chức cung ứng dịch vụ và khách hàng tuân thủ quy định pháp luật. Tuy nhiên, sau khi tài khoản bị đóng, phần số dư còn lại cũng phải được xử lý đúng trình tự nhằm bảo đảm quyền lợi cho chủ tài khoản hoặc người thụ hưởng hợp pháp.
1. Việc đóng tài khoản thanh toán được thực hiện trong trường hợp nào?
Khoản 1 Điều 13 Nghị định 101/2012/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 13. Đóng tài khoản thanh toán
1. Việc đóng tài khoản thanh toán được thực hiện khi:
a) Chủ tài khoản có yêu cầu và đã thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ liên quan đến tài khoản thanh toán;
b) Chủ tài khoản là cá nhân bị chết, mất tích hoặc mất năng lực hành vi dân sự;
c) Tổ chức có tài khoản thanh toán chấm dứt hoạt động theo quy định của pháp luật;
d) Chủ tài khoản vi phạm hợp đồng mở và sử dụng tài khoản thanh toán với tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán;
đ) Chủ tài khoản hoặc tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán vi phạm Điều 6 Nghị định này và các quy định pháp luật khác trong hoạt động thanh toán;
e) Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
...
Việc đóng tài khoản thanh toán thường phát sinh khi khách hàng không còn nhu cầu sử dụng hoặc rơi vào các tình huống pháp lý đặc biệt như mất năng lực hành vi dân sự hay tổ chức chấm dứt hoạt động. Trong những trường hợp này, ngân hàng phải xác minh đầy đủ nghĩa vụ tài chính còn tồn đọng để bảo đảm việc đóng tài khoản được thực hiện đúng quy định. Đồng thời, việc vi phạm hợp đồng sử dụng tài khoản hoặc quy định pháp luật cũng có thể dẫn đến việc tài khoản bị đóng nhằm bảo đảm an toàn hệ thống và phòng ngừa rủi ro.
Tình huống giả định
Đóng tài khoản vì chủ tài khoản vi phạm nghĩa vụ sử dụng tại TP. Hồ Chí Minh
-
Chủ tài khoản bị cảnh báo do giao dịch bất thường
Tháng 6/2025, Ngân hàng MB tại TP. Hồ Chí Minh phát hiện tài khoản của ông Lê Minh Toàn (34 tuổi) có nhiều giao dịch bất thường, bao gồm rút và chuyển tiền với tần suất cao không đúng mục đích đã cam kết khi mở tài khoản. Sau quá trình rà soát, ngân hàng xác định ông Toàn có dấu hiệu sử dụng tài khoản sai mục đích và vi phạm hợp đồng mở tài khoản.
-
Ngân hàng thông báo và yêu cầu làm việc
Ngân hàng gửi thông báo yêu cầu ông Toàn đến làm việc để giải trình về các hoạt động giao dịch. Tuy nhiên, ông Toàn không phản hồi và tiếp tục thực hiện các giao dịch vi phạm, gây rủi ro trong kiểm soát thanh toán. Căn cứ hợp đồng đã ký, ngân hàng xác định tình huống này thuộc trường hợp được phép đóng tài khoản theo khoản 1 Điều 13 Nghị định 101/2012/NĐ-CP.
-
Quyết định đóng tài khoản và hoàn tất thủ tục
Ngân hàng tiến hành đóng tài khoản của ông Toàn sau khi kiểm tra và xác nhận không còn nghĩa vụ tài chính phải xử lý. Các khoản phí còn lại được ngân hàng khấu trừ trước khi đóng tài khoản, đồng thời gửi thông báo chính thức cho ông Toàn về việc chấm dứt sử dụng dịch vụ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Sau khi đóng tài khoản thanh toán thì số dư được xử lý thế nào?
Khoản 2 Điều 13 Nghị định 101/2012/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 13. Đóng tài khoản thanh toán
...
2. Xử lý số dư khi đóng tài khoản thanh toán:
a) Chi trả theo yêu cầu của chủ tài khoản hoặc người được thừa kế, đại diện thừa kế hợp pháp trong trường hợp chủ tài khoản là cá nhân chết, mất tích hoặc theo yêu cầu của người giám hộ hợp pháp trong trường hợp chủ tài khoản là cá nhân mất năng lực hành vi dân sự;
b) Chi trả theo quyết định của tòa án;
c) Xử lý theo quy định của pháp luật đối với trường hợp người thụ hưởng hợp pháp số dư trên tài khoản đã được thông báo mà không đến nhận.
Số dư trên tài khoản thanh toán sẽ được giải quyết dựa trên quyền thụ hưởng hợp pháp, bảo đảm việc chi trả minh bạch và đúng đối tượng. Trong những trường hợp đặc biệt như chủ tài khoản tử vong hoặc mất tích, ngân hàng chỉ có thể chi trả khi người thừa kế xuất trình đầy đủ giấy tờ theo quy định. Nếu người thụ hưởng đã được thông báo nhưng không đến nhận, ngân hàng buộc phải xử lý theo cơ chế pháp luật để tránh tồn đọng và bảo đảm an toàn tài chính. Đây là thủ tục nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên liên quan và duy trì trật tự trong hoạt động thanh toán.
Tình huống giả định
Xử lý số dư tài khoản sau khi chủ tài khoản qua đời tại Đà Nẵng
-
Gia đình đề nghị ngân hàng chi trả số dư
Tháng 4/2026, Ngân hàng Thăng Long tại Đà Nẵng nhận thông báo về việc bà Trần Thị Hoa (58 tuổi), chủ tài khoản thanh toán, đã qua đời sau một cơn bạo bệnh. Gia đình bà Hoa đến ngân hàng yêu cầu tất toán tài khoản và nhận lại số dư còn lại, đồng thời cung cấp giấy chứng tử và giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế.
-
Ngân hàng kiểm tra hồ sơ và xác định người thừa kế hợp pháp
Sau khi tiếp nhận hồ sơ, ngân hàng tiến hành đối chiếu giấy tờ, xác minh thông tin người thừa kế và kiểm tra các nghĩa vụ tài chính của tài khoản trước khi đóng. Kết quả cho thấy bà Hoa không còn khoản nợ hay giao dịch tồn đọng, và người con trai đáp ứng đầy đủ điều kiện thừa kế theo quy định pháp luật.
-
Chi trả số dư và hoàn tất thủ tục theo đúng quy định
Ngân hàng lập biên bản đóng tài khoản thanh toán và tiến hành chi trả toàn bộ số dư còn lại cho người thừa kế hợp pháp. Hồ sơ được lưu trữ theo quy định nhằm bảo đảm minh bạch và sẵn sàng phục vụ công tác kiểm tra khi cần thiết.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Quy định về đóng tài khoản thanh toán và xử lý số dư giúp bảo đảm hoạt động ngân hàng diễn ra minh bạch và bảo vệ quyền lợi chính đáng của chủ tài khoản. Các trường hợp dẫn đến việc đóng tài khoản được pháp luật nêu rõ, từ yêu cầu của chủ tài khoản đến các tình huống đặc biệt như tử vong, mất tích hoặc vi phạm thỏa thuận sử dụng, giúp ngân hàng chủ động kiểm soát rủi ro và khách hàng hiểu rõ quyền, nghĩa vụ của mình. Số dư còn lại trong tài khoản sau khi đóng được ưu tiên chi trả cho chủ tài khoản hoặc người thừa kế, thực hiện theo quyết định của tòa án, hoặc xử lý theo luật nếu không có người nhận.
