Quyền tài sản của tác giả sáng chế là quyền được nhận thù lao từ chủ sở hữu, tính theo tỷ lệ phần trăm lợi ích thu được khi sử dụng hoặc chuyển giao quyền sử dụng sáng chế.
Trong pháp luật sở hữu trí tuệ, quyền của tác giả sáng chế bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản, mỗi nhóm thể hiện một khía cạnh riêng trong việc ghi nhận công sức sáng tạo. Quyền tài sản giúp tác giả được hưởng lợi về kinh tế khi sáng chế được khai thác. Mức thù lao được tính theo tỷ lệ phần trăm lợi ích thi được theo luật định.
1. Quyền tài sản của tác giả sáng chế là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều khoản 3 Điều 122 và Điều 135 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 122. Tác giả và quyền của tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí
...
3. Quyền tài sản của tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là quyền nhận thù lao theo quy định tại Điều 135 của Luật này.
Điều 135. Nghĩa vụ trả thù lao cho tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí
1. Chủ sở hữu sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí có nghĩa vụ trả thù lao cho tác giả theo quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều này, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.
2. Mức thù lao tối thiểu mà chủ sở hữu phải trả cho tác giả được quy định như sau:
a) 10% số tiền làm lợi mà chủ sở hữu thu được do sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí;
b) 15% tổng số tiền mà chủ sở hữu nhận được trong mỗi lần nhận tiền thanh toán do chuyển giao quyền sử dụng sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí.
3. Trong trường hợp sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí được nhiều tác giả tạo ra, mức thù lao quy định tại khoản 2 Điều này là mức dành cho tất cả các đồng tác giả; các đồng tác giả tự thoả thuận việc phân chia số tiền thù lao do chủ sở hữu chi trả.
4. Nghĩa vụ trả thù lao cho tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí tồn tại trong suốt thời hạn bảo hộ của sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí.
Quyền tài sản của tác giả sáng chế là quyền được hưởng một phần lợi ích kinh tế phát sinh từ việc khai thác sáng chế. Luật quy định mức thù lao tối thiểu cho tác giả, bao gồm tỉ lệ phần trăm trên khoản làm lợi khi chủ sở hữu trực tiếp sử dụng sáng chế và khoản thu được từ mỗi lần chuyển giao quyền sử dụng. Đây là cơ chế bảo đảm quyền lợi vật chất của tác giả, tránh tình trạng tác giả bị bỏ quên sau khi sáng chế được đăng ký đứng tên chủ sở hữu.
Đối với trường hợp có nhiều tác giả cùng sáng tạo ra sáng chế, mức thù lao được xác định chung và các đồng tác giả tự thỏa thuận tỷ lệ chia. Nghĩa vụ chi trả thù lao tồn tại trong toàn bộ thời hạn bảo hộ của sáng chế, thể hiện sự bảo vệ ổn định và dài hạn cho người trực tiếp sáng tạo.
Tình huống giả định
- Anh Minh là tác giả của sáng chế
Anh Minh là kỹ sư Công ty Thiên Hưng đã hoàn thiện giải pháp xử lý khí thải. Công ty An Huy đứng tên chủ sở hữu sáng chế của anh Minh. Khi công bố sáng chế, công ty giới thiệu anh Minh là tác giả của sáng chế. - Sáng chế được cấp bằng và sử dụng
Sáng chế được cấp Bằng độc quyền, công ty An Huy bắt đầu sử dụng giải pháp trong dây chuyền sản xuất và thu lợi nhuận tăng. - Anh Minh được nhận thù lao theo 10% khoản làm lợi
Anh Minh được nhận thù lao tương ứng 10% khoản làm lợi từ công ty theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ. - Khi chuyển giao, anh Minh được nhận 15% trong mỗi lần nhận tiền
Khi công ty chuyển giao quyền sử dụng sáng chế, anh Minh sẽ tiếp tục nhận 15% trong mỗi lần nhận tiền thanh toán do chuyển giao.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Quyền nhân thân của tác giả sáng chế là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều khoản 2 Điều 122 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 như sau:
Điều 122. Tác giả và quyền của tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí
...
2. Quyền nhân thân của tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí gồm các quyền sau đây:
a) Được ghi tên là tác giả trong Bằng độc quyền sáng chế, Bằng độc quyền giải pháp hữu ích, Bằng độc quyền kiểu dáng công nghiệp và Giấy chứng nhận đăng ký thiết kế bố trí mạch tích hợp bán dẫn;
b) Được nêu tên là tác giả trong các tài liệu công bố, giới thiệu về sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí.
...
Quyền nhân thân của tác giả sáng chế tập trung vào việc bảo đảm quyền được ghi nhận công lao sáng tạo. Theo luật, tác giả phải được ghi tên đầy đủ trong Bằng độc quyền sáng chế và trong tất cả tài liệu công bố, bất kể chủ sở hữu sáng chế là tổ chức hay cá nhân nào. Đây là quyền mang tính danh dự, thể hiện sự tôn trọng đối với người trực tiếp tạo ra giá trị khoa học.
Quyền này tồn tại độc lập với quyền sở hữu sáng chế. Nói cách khác, ngay cả khi công ty đứng tên chủ sở hữu hoặc sáng chế được chuyển nhượng, tác giả vẫn luôn được ghi nhận là người sáng tạo. Do đó, quyền nhân thân là cơ chế bảo vệ danh tính khoa học và uy tín của tác giả trong suốt vòng đời của sáng chế.
Tình huống giả định
- Chị Hạnh là tác giả của sáng chế
Chị Hạnh là kỹ sư đã phát triển sáng chế cảm biến nhiệt cải tiến tại Công ty Hoàng Minh. - Sáng chế được cấp bằng và ghi rõ tên chị Hạnh
Chị Hạnh nộp đơn đăng ký sáng chế. Bằng độc quyền sáng chế được cấp, ghi rõ tên chị Hạnh là tác giả. - Công ty công bố tài liệu và ghi rõ tên chị Hạnh
Khi công ty Hoàng Minh công bố tài liệu kỹ thuật, tên chị Hạnh tiếp tục xuất hiện trong phần giới thiệu sáng chế cảm biến nhiệt cải tiến. - Sáng chế ghi rõ tên tác giả tại hội thảo
Ngoài ra, sáng chế được trình bày tại hội thảo công nghệ và tài liệu tiếp tục nêu rõ tác giả là chị Hạnh.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Quyền của tác giả sáng chế bao gồm quyền tài sản và quyền nhân thân, được pháp luật bảo vệ toàn diện. Quyền tài sản bảo đảm tác giả nhận thù lao từ lợi ích kinh tế mà sáng chế mang lại. Quyền nhân thân giúp tác giả luôn được ghi nhận danh tính và đóng góp trong mọi tài liệu liên quan đến sáng chế.
