Phôi của cặp vợ chồng đã ly hôn chỉ được tiếp tục lưu giữ hoặc sử dụng khi cả hai cùng đồng ý bằng văn bản, nếu không thì cơ sở phải hủy phôi theo quy định.
Hoạt động hỗ trợ sinh sản là lĩnh vực có nhiều quy định đặc thù vì liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích và sự riêng tư của các cặp vợ chồng. Trong đó, khái niệm thụ tinh trong ống nghiệm được giải thích rõ để xác định bản chất của phôi và các vấn đề phát sinh trong quá trình lưu giữ. Khi cặp vợ chồng đã ly hôn, việc xử lý phôi gửi tại cơ sở y tế phải tuân theo quy định chặt chẽ nhằm tránh tranh chấp và bảo đảm quyền tự quyết của mỗi bên.
1. Thụ tinh trong ống nghiệm là gì?
Điều 2 Nghị định 207/2025/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị định này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Thụ tinh trong ống nghiệm là sự kết hợp giữa noãn và tinh trùng trong ống nghiệm để tạo thành phôi.
2. Thụ tinh nhân tạo là phương pháp đưa tinh trùng sau khi đã được lọc rửa vào buồng tử cung của người phụ nữ để tạo điều kiện thuận lợi cho sự thụ tinh.
3. Vô sinh là tình trạng vợ chồng sau một năm chung sống có quan hệ tình dục, không sử dụng biện pháp tránh thai mà người phụ nữ vẫn không có thai; hoặc phụ nữ, nam giới có khuyết tật hoặc tình trạng bệnh lý dẫn đến suy giảm khả năng sinh con.
4. Phụ nữ độc thân là phụ nữ không có quan hệ hôn nhân theo quy định của pháp luật.
5. Người thân thích cùng hàng của bên vợ hoặc bên chồng nhờ mang thai hộ vì mục đích nhân đạo bao gồm: Anh, chị, em cùng cha mẹ, cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha; anh, chị, em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì của họ.
Thụ tinh trong ống nghiệm là kỹ thuật hỗ trợ sinh sản được thực hiện bên ngoài cơ thể người phụ nữ. Noãn và tinh trùng được lấy ra, kết hợp trong môi trường ống nghiệm và tạo thành phôi trước khi được chuyển vào buồng tử cung. Quy định về khái niệm này giúp xác định rõ bản chất khoa học của phôi, là cơ sở để áp dụng các quy định liên quan đến lưu giữ, sử dụng hoặc xử lý phôi trong những trường hợp có thay đổi về tình trạng hôn nhân hoặc nguyện vọng của các bên.
Tình huống giả định:
-
Vợ chồng anh Lâm tìm hiểu về kỹ thuật hỗ trợ sinh sản
Anh Nguyễn Hoàng Lâm và chị Trần Thu Hằng tại Thành phố Cần Thơ kết hôn ba năm nhưng chưa có con dù không dùng biện pháp tránh thai. Khi đến bệnh viện chuyên khoa, bác sĩ đề nghị hai người tìm hiểu về kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm. -
Bác sĩ giải thích quy trình hình thành phôi trong ống nghiệm
Bác sĩ cho biết thụ tinh trong ống nghiệm là kỹ thuật lấy noãn của chị Hằng và tinh trùng của anh Lâm rồi cho kết hợp trong ống nghiệm để tạo phôi. Sau khi hình thành, phôi sẽ được nuôi trong điều kiện thích hợp trước khi chuyển vào buồng tử cung. -
Hai vợ chồng quyết định lựa chọn phương pháp này
Sau khi nghe tư vấn và hiểu rõ bản chất của phôi tạo ra từ ống nghiệm, anh Lâm và chị Hằng đồng ý tiến hành IVF theo phác đồ điều trị của bệnh viện. Cả hai ký các giấy tờ liên quan đến việc tạo phôi và lưu giữ phôi theo đúng quy định.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Phôi của cặp vợ chồng đã ly hôn được xử lý như thế nào?
Khoản 3 Điều 9 Nghị định 207/2025/NĐ-CP quy định:
Điều 9. Gửi tinh trùng, gửi noãn, gửi phôi
...
3. Trường hợp cặp vợ chồng gửi phôi đã ly hôn:
a) Cơ sở lưu giữ phải hủy phôi đang lưu giữ, trừ trường hợp có văn bản đồng ý của cả hai vợ chồng về việc: đề nghị tiếp tục lưu giữ phôi và cam kết chi trả chi phí lưu giữ theo quy định của cơ sở; hoặc đề nghị hiến phôi đang lưu giữ cho cơ sở lưu giữ để sử dụng vào mục đích nghiên cứu khoa học hoặc thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cho một cặp vợ chồng hoặc một phụ nữ độc thân khác;
b) Cơ sở lưu giữ được phép sử dụng phôi của cặp vợ chồng đã ly hôn để thực hiện kỹ thuật hỗ trợ sinh sản cho người vợ trong trường hợp có văn bản đồng ý của cả hai người.
...
Khi vợ chồng đã ly hôn, phôi đang lưu tại cơ sở y tế chỉ được sử dụng hoặc tiếp tục lưu giữ khi cả hai người cùng đồng ý bằng văn bản. Nếu không có sự đồng thuận này, cơ sở phải tiến hành hủy phôi theo quy định. Trường hợp cả hai đều đồng ý, phôi có thể được lưu giữ thêm, hiến cho nghiên cứu, hỗ trợ sinh sản cho người khác hoặc được sử dụng cho chính người vợ theo mong muốn chung của hai bên.
Tình huống giả định:
-
Anh Tuấn và chị Mai ký gửi phôi tại cơ sở y tế
Anh Lê Minh Tuấn và chị Nguyễn Thu Mai tại Thành phố Hồ Chí Minh đã thực hiện thụ tinh trong ống nghiệm và gửi ba phôi tại bệnh viện chuyên khoa. Cả hai ký các giấy tờ liên quan đến việc tạo phôi và đồng ý lưu giữ theo thời hạn của cơ sở. -
Hai người ly hôn và không thống nhất được việc xử lý phôi
Một năm sau, anh Tuấn và chị Mai ly hôn và không còn liên lạc với nhau. Khi cơ sở lưu giữ liên hệ để gia hạn, chỉ chị Mai phản hồi và mong muốn tiếp tục giữ phôi nhưng không có văn bản đồng ý từ anh Tuấn. -
Cơ sở lưu giữ xử lý phôi theo quy định
Vì không có văn bản đồng thuận của cả hai người, cơ sở lưu giữ thông báo phải hủy phôi theo đúng quy định. Việc này được thực hiện sau khi cơ sở gửi thông báo cuối cùng cho cả hai bên đúng thời hạn yêu cầu.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc xử lý phôi khi vợ chồng đã ly hôn được pháp luật quy định khá chặt để tránh tranh chấp và giữ sự rõ ràng trong quản lý phôi. Phôi chỉ được tiếp tục lưu giữ, sử dụng hoặc hiến tặng khi có văn bản đồng thuận của cả hai bên. Nếu không có sự thống nhất này, cơ sở lưu giữ phải hủy phôi theo đúng quy định.
