Hoạt động của viên chức phải tuân thủ các chuẩn mực pháp luật nhằm bảo đảm tính liêm chính và chất lượng phục vụ trong đơn vị sự nghiệp công lập. Theo Luật Viên chức 2010, viên chức bị cấm thực hiện nhiều hành vi như trốn tránh nhiệm vụ, sử dụng tài sản trái phép hoặc phân biệt đối xử. Khi các hành vi bị cấm này xảy ra, viên chức sẽ bị xem xét xử lý kỷ luật theo quy định của pháp luật hiện hành.
Viên chức là lực lượng làm việc quan trọng trong lĩnh vực công, do vậy họ phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt về những việc viên chức không được làm.
1. Những việc viên chức không được làm là gì?
Trả lời vắn tắt: Viên chức không được trốn tránh nhiệm vụ, gây mất đoàn kết, sử dụng tài sản trái pháp luật, phân biệt đối xử, lợi dụng nghề nghiệp để chống phá, xúc phạm người khác và vi phạm các quy định liên quan đến phòng chống tham nhũng, tiết kiệm và chống lãng phí.
Căn cứ theo Điều 19 Luật Viên chức 2010:
Điều 19. Những việc viên chức không được làm
1. Trốn tránh trách nhiệm, thoái thác công việc hoặc nhiệm vụ được giao; gây bè phái, mất đoàn kết; tự ý bỏ việc; tham gia đình công.
2. Sử dụng tài sản của cơ quan, tổ chức, đơn vị và của nhân dân trái với quy định của pháp luật.
3. Phân biệt đối xử dân tộc, nam nữ, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo dưới mọi hình thức.
4. Lợi dụng hoạt động nghề nghiệp để tuyên truyền chống lại chủ trương đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước hoặc gây phương hại đối với thuần phong, mỹ tục, đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân và xã hội.
5. Xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác trong khi thực hiện hoạt động nghề nghiệp.
6. Những việc khác viên chức không được làm theo quy định của Luật phòng, chống tham nhũng, Luật thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và các quy định khác của pháp luật có liên quan.
Các hành vi bị cấm này nhằm bảo đảm viên chức thực hiện nhiệm vụ với tinh thần trách nhiệm, tôn trọng pháp luật và chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp. Quy định giúp phòng ngừa việc lợi dụng chức trách để gây tổn hại đến cơ quan, xã hội hoặc quyền lợi của người dân. Đồng thời, danh mục này tạo cơ sở để cơ quan quản lý kịp thời xử lý khi xảy ra vi phạm. Nhờ vậy, môi trường làm việc công được duy trì ổn định và minh bạch.
Tình huống giả định
-
Ông Lê Quốc Thái lợi dụng tài sản của đơn vị vào mục đích cá nhân
Tháng 3/2026, ông Lê Quốc Thái (cư trú tại phường Đống Đa, Thành phố Hà Nội) đang là viên chức kỹ thuật tại một trung tâm công lập. Ông Thái tự ý sử dụng xe công của đơn vị để phục vụ việc riêng trong nhiều ngày liên tiếp. -
Đơn vị lập biên bản và làm rõ hành vi vi phạm Điều 19 Luật Viên chức
Sau khi rà soát dữ liệu di chuyển của xe công, lãnh đạo trung tâm xác định ông Thái đã vi phạm khoản 2 Điều 19 Luật Viên chức 2010. Đơn vị yêu cầu ông Thái giải trình và tiến hành họp kiểm điểm theo quy chế nội bộ. -
Tòa án nhân dân khu vực Hà Nội xác nhận vi phạm làm căn cứ xử lý kỷ luật
Khi ông Thái khiếu nại, Tòa án nhân dân khu vực 2 - Hà Nội xem xét hồ sơ và khẳng định hành vi sử dụng tài sản sai mục đích là vi phạm pháp luật. Tòa án chấp nhận quyết định kỷ luật và yêu cầu ông Thái bồi hoàn chi phí phát sinh cho đơn vị.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu vi phạm viên chức sẽ bị phạt gì?
Trả lời vắn tắt: Viên chức vi phạm những việc bị cấm hoặc vi phạm đạo đức, nhiệm vụ, nội quy sẽ bị xem xét xử lý kỷ luật hành chính, đồng thời có thể chịu trách nhiệm kỷ luật Đảng hoặc các chế tài khác theo quy định pháp luật.
Căn cứ theo khoản 1 Điều 6 Văn bản hợp nhất 5/VBHN-BNV 2023:
Văn bản hợp nhất 5/VBHN-BNV 2023
Điều 6. Các hành vi bị xử lý kỷ luật
1. Cán bộ, công chức, viên chức có hành vi vi phạm các quy định về nghĩa vụ của cán bộ, công chức, viên chức; những việc cán bộ, công chức, viên chức không được làm; nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức, đơn vị; vi phạm đạo đức, lối sống, vi phạm pháp luật khi thi hành công vụ hoặc có hành vi vi phạm khác liên quan đến hoạt động công vụ bị xử lý kỷ luật về đảng, đoàn thể thì bị xem xét xử lý kỷ luật hành chính.
...
Mọi hành vi vi phạm của viên chức đều được đánh giá và xử lý theo mức độ tương ứng. Các hình thức kỷ luật gồm khiển trách, cảnh cáo, cách chức hoặc buộc thôi việc. Việc kết nối giữa kỷ luật Đảng, đoàn thể và kỷ luật hành chính giúp đảm bảo sự thống nhất trong cơ chế xử lý vi phạm. Cơ chế này cũng giúp ngăn ngừa tái phạm và giữ gìn hình ảnh của đội ngũ viên chức. Thông qua đó, chất lượng phục vụ của các đơn vị sự nghiệp công lập được duy trì ổn định và minh bạch.
Tình huống giả định
-
Bà Nguyễn Thị Lan xúc phạm nhân phẩm người dân khi thực hiện công vụ
Tháng 8/2026, bà Nguyễn Thị Lan (cư trú tại phường Trường Xuân, Thành phố Cần Thơ) làm việc tại bộ phận tiếp dân của một đơn vị sự nghiệp. Trong quá trình giải quyết hồ sơ, bà Lan đã có lời nói xúc phạm người dân. -
Đơn vị sự nghiệp lập hồ sơ xử lý kỷ luật theo Điều 6 VBHN 5/2023
Lãnh đạo đơn vị đánh giá hành vi vi phạm khoản 5 Điều 19 Luật Viên chức và đối chiếu Điều 6 Văn bản hợp nhất 05/VBHN-BNV 2023 để tiến hành quy trình kỷ luật. Bà Lan được yêu cầu giải trình và tham gia cuộc họp kiểm điểm theo quy định. -
Tòa án nhân dân khu vực 3 - Cần Thơ công nhận tính hợp pháp của quyết định kỷ luật
Khi có tranh chấp, Tòa án nhân dân khu vực 3 - Cần Thơ xem xét chứng cứ và kết luận việc kỷ luật bà Lan là phù hợp với quy định. Tòa án khẳng định hành vi xúc phạm người dân là vi phạm đặc biệt nghiêm trọng đối với viên chức trong hoạt động công vụ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Các quy định về những việc viên chức không được làm đặt ra chuẩn mực bắt buộc để bảo đảm tính liêm chính và hiệu quả trong hoạt động công vụ. Khi viên chức vi phạm các chuẩn mực này, việc xử lý kỷ luật được thực hiện theo các mức độ khác nhau tùy theo tính chất, mức độ hành vi. Sự kết hợp giữa kỷ luật Đảng, đoàn thể và kỷ luật hành chính giúp bảo vệ tính nghiêm minh của pháp luật và uy tín của đơn vị sự nghiệp công lập.
