Nguyên tắc xây dựng quy chế bảo vệ di sản thế giới

Trong bối cảnh hiện nay, việc bảo vệ và phát huy giá trị của các di sản thế giới đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa và thúc đẩy phát triển bền vững. Để bảo đảm công tác này được thực hiện thống nhất và hiệu quả, các nguyên tắc xây dựng quy chế bảo vệ di sản thế giới được đặt ra nhằm định hướng cho quá trình tổ chức, quản lý và giám sát thực hiện. Bên cạnh đó, nội dung cụ thể của quy chế bảo vệ di sản thế giới cũng được xác định rõ để làm cơ sở cho việc áp dụng và triển khai trong thực tế.

Nguyên tắc xây dựng quy chế bảo vệ di sản thế giới 

Khoản 1 Điều 26 Nghị định 215/2025/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 215/2025/NĐ-CP

Điều 26. Quy chế bảo vệ di sản thế giới

1. Nguyên tắc xây dựng Quy chế bảo vệ di sản thế giới:

a) Được xây dựng trên cơ sở xác định những yếu tố, nguy cơ thường xuyên có khả năng ảnh hưởng xấu tới di sản thế giới để đưa ra các quy định cụ thể nhằm bảo vệ giá trị nổi bật toàn cầu của di sản thế giới và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của cộng đồng;
b) Tuân thủ quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan;
c) Bảo đảm công khai, minh bạch, có sự tham gia, góp ý rộng rãi của cộng đồng, tổ chức, cá nhân có liên quan trong quá trình xây dựng;
d) Được sửa đổi, bổ sung kịp thời trong quá trình thực hiện để bảo đảm sự phù hợp, khả thi đối với hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị di sản thế giới.

...

Các nguyên tắc nêu trên thể hiện tính toàn diện trong việc quản lý và bảo vệ di sản. Việc đánh giá nguy cơ ảnh hưởng giúp xác định biện pháp ứng phó phù hợp; tuân thủ pháp luật liên quan bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống quy định; sự tham gia của cộng đồng giúp phản ánh tiếng nói của người dân những chủ thể trực tiếp sinh sống tại khu vực di sản; và việc sửa đổi, bổ sung kịp thời tạo sự linh hoạt trước biến động thực tế.

Tình huống giả định

Ban quản lý di sản chủ động điều chỉnh quy chế khi phát sinh rủi ro mới

• Ban quản lý di sản chủ động điều chỉnh quy chế

  Ban Quản lý Quần thể Danh thắng Tràng An cập nhật quy chế bảo vệ di sản sau khi phát hiện một số khu vực có nguy cơ sạt lở đất do mưa lớn kéo dài. Ban quản lý phối hợp với Sở Văn hóa và Thể thao xác định yếu tố rủi ro, đồng thời bổ sung quy định về khoanh vùng khu vực nguy hiểm, hạn chế hoạt động du lịch tạm thời.

• Cộng đồng địa phương tham gia góp ý vào quy chế mới
  Người dân Trường Yên được mời tham gia họp tham vấn, nêu ý kiến về việc điều chỉnh quy hoạch các tuyến tham quan. Các góp ý được ghi nhận, giúp quy chế mới vừa bảo vệ an toàn di sản, vừa đảm bảo sinh kế cho người dân.

• Cơ quan chức năng phê duyệt quy chế điều chỉnh kịp thời
  Sau khi hoàn thiện, quy chế được Ủy ban nhân dân phê duyệt và ban hành. Việc cập nhật này giúp Tràng An duy trì tính bền vững, đồng thời tuân thủ nguyên tắc sửa đổi, bổ sung kịp thời quy định.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Quy chế bảo vệ di sản thế giới bao gồm những nội dung gì?

Khoản 2 Điều 26 Nghị định 215/2025/NĐ-CP quy định như sau:

Nghị định 215/2025/NĐ-CP

Điều 26. Quy chế bảo vệ di sản thế giới
…
2. Nội dung quy chế bảo vệ di sản thế giới:

a) Quy định những vấn đề chung về bảo vệ khu vực di sản thế giới và vùng đệm của khu vực di sản thế giới;
b) Quy định những vấn đề cụ thể về: bảo quản, tu bổ, phục hồi di sản thế giới; cơ chế hỗ trợ tu bổ, tôn tạo di tích; phối hợp cấp phép xây dựng và kiểm tra, xử lý vi phạm; phòng chống rủi ro, thiên tai; thảm họa thiên nhiên; cháy, nổ; tổ chức tham quan du lịch; phát triển du lịch bền vững và dịch vụ du lịch; hoạt động quảng cáo; những vấn đề quan trọng khác cần xây dựng thành quy định trong việc phối hợp, thực hiện bảo vệ di sản thế giới;
c) Các thủ tục cụ thể cần triển khai, thực hiện đối với những quy định tại điểm b khoản này;
d) Trách nhiệm phối hợp quản lý, bảo vệ di sản thế giới phân bố trên địa bàn từ 02 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được giao trực tiếp quản lý di sản thế giới và các cơ quan, địa phương liên quan;
đ) Trách nhiệm phối hợp bảo vệ di sản thế giới giữa tổ chức được giao quản lý, sử dụng di sản thế giới với tổ chức liên quan ở địa phương và cộng đồng tại di sản thế giới;
e) Đối với di sản thế giới đa quốc gia được UNESCO công nhận quy định tại điểm c khoản 3 Điều 24 Luật Di sản văn hóa: phạm vi xây dựng quy chế bảo vệ di sản thế giới được lập trong phạm vi phân bố của di sản thế giới trên lãnh thổ Việt Nam, trừ trường hợp có quy định khác của UNESCO.

Quy chế không chỉ bao quát những quy định chung về khu vực di sản và vùng đệm, mà còn cụ thể hóa trách nhiệm phòng ngừa rủi ro, phối hợp cấp phép xây dựng, phát triển du lịch bền vững, và đặc biệt là phân định rõ trách nhiệm của từng cấp, từng tổ chức trong công tác quản lý.

Tình huống giả định

Địa phương hoàn thiện quy chế bảo vệ di sản

• Cơ quan quản lý phát hiện dấu hiệu khai thác du lịch không đúng quy định
  Một số doanh nghiệp du lịch tự ý lắp đặt biển quảng cáo và tổ chức tour tham quan bằng xe điện vào khu vực phố cổ nơi nằm trong phạm vi di sản thế giới được UNESCO công nhận. Hoạt động này làm ảnh hưởng đến cảnh quan và trật tự khu vực.

• Ban quản lý di sản phối hợp rà soát và xây dựng quy định cụ thể
  Ban Quản lý Phố cổ Hội An tiến hành kiểm tra ghi nhận thực tế, đồng thời bổ sung quy định trong quy chế bảo vệ di sản về việc cấp phép quảng cáo và quản lý phương tiện phục vụ khách du lịch.

• Quy chế mới được thông qua và triển khai áp dụng
  Ủy ban nhân dân nhanh chóng ban hành quy chế điều chỉnh, yêu cầu các đơn vị kinh doanh tuân thủ hoạt động quảng cáo và khai thác du lịch bền vững trong khu vực di sản. Nhờ đó, trật tự và cảnh quan phố cổ được bảo đảm, góp phần giữ gìn giá trị văn hóa lâu dài.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Việc xây dựng quy chế bảo vệ di sản thế giới là nền tảng quan trọng để duy trì, bảo tồn và phát huy giá trị nổi bật toàn cầu của các di sản. Các nguyên tắc xây dựng quy chế hướng tới sự minh bạch, công khai và khả thi, trong khi nội dung của quy chế xác định rõ phạm vi, biện pháp, trách nhiệm và cơ chế phối hợp giữa các bên liên quan. Sự thống nhất trong cả nguyên tắc và nội dung không chỉ giúp nâng cao hiệu quả quản lý mà còn góp phần bảo đảm sự phát triển bền vững của di sản thế giới tại Việt Nam.