Trong bối cảnh tội phạm xuyên quốc gia gia tăng, hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự đòi hỏi phải tuân thủ những nguyên tắc pháp lý rõ ràng. Các nguyên tắc này bảo đảm việc phối hợp giữa Việt Nam và các quốc gia khác diễn ra minh bạch, tôn trọng chủ quyền và phù hợp chuẩn mực quốc tế, tạo nền tảng cho xử lý tội phạm hiệu quả.
Nguyên tắc hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là tôn trọng chủ quyền, bình đẳng, cùng có lợi và tuân thủ pháp luật, áp dụng “có đi có lại” khi chưa có điều ước.
1. Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là gì?
ChatGPT đã nói:
Trả lời vắn tắt: Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là việc cơ quan tố tụng Việt Nam phối hợp với cơ quan có thẩm quyền nước ngoài để hỗ trợ điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án, bao gồm tương trợ tư pháp, dẫn độ và chuyển giao người đang chấp hành án.
Căn cứ theo Điều 491 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định
Điều 491. Phạm vi hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự
1. Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là việc các cơ quan có thẩm quyền của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam và các cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài phối hợp, hỗ trợ nhau để thực hiện hoạt động phục vụ yêu cầu điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự.
2. Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự gồm tương trợ tư pháp về hình sự; dẫn độ; tiếp nhận, chuyển giao người đang chấp hành án phạt tù và các hoạt động hợp tác quốc tế khác được quy định tại Bộ luật này, pháp luật về tương trợ tư pháp và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
3. Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được thực hiện theo quy định của điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên hoặc theo nguyên tắc có đi có lại, theo quy định của Bộ luật này, pháp luật về tương trợ tư pháp và quy định khác của pháp luật Việt Nam có liên quan.
Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là công cụ quan trọng để ứng phó tội phạm xuyên quốc gia. Việc phối hợp với cơ quan tư pháp nước ngoài giúp Việt Nam nâng cao hiệu quả điều tra, thu thập chứng cứ và truy bắt tội phạm trốn ra nước ngoài. Đồng thời, cơ chế này còn bảo đảm thi hành bản án giữa các quốc gia và tăng cường uy tín pháp lý của Việt Nam trong hợp tác quốc tế về phòng, chống tội phạm.
Tình huống giả định
-
Bối cảnh
Năm 2024, Cơ quan Cảnh sát điều tra Việt Nam phát hiện một đường dây vận chuyển ma túy có nghi phạm mang quốc tịch nước ngoài, hiện đang cư trú tại Thái Lan. -
Thực hiện hợp tác
Cơ quan điều tra Việt Nam gửi yêu cầu tương trợ tư pháp đến Thái Lan đề nghị cung cấp lời khai, tài liệu giao dịch và phối hợp bắt giữ nghi phạm. -
Kết quả
Nhờ sự phối hợp theo điều ước quốc tế mà hai nước cùng là thành viên, nghi phạm bị bắt giữ và chuyển giao để phục vụ điều tra.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Nguyên tắc hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là gì?
Trả lời vắn tắt: Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự phải tôn trọng chủ quyền, bình đẳng, cùng có lợi, tuân thủ Hiến pháp, pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế; nếu không có điều ước thì áp dụng nguyên tắc có đi có lại nhưng không trái pháp luật Việt Nam.
Căn cứ theo Điều 492 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:
Điều 492. Nguyên tắc hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự
1. Hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự được thực hiện trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và cùng có lợi, phù hợp với Hiến pháp, pháp luật của Việt Nam và điều ước quốc tế mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
2. Trường hợp Việt Nam chưa ký kết hoặc chưa gia nhập điều ước quốc tế có liên quan thì việc hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự được thực hiện theo nguyên tắc có đi có lại nhưng không trái pháp luật Việt Nam, phù hợp với pháp luật quốc tế và tập quán quốc tế.
Các nguyên tắc này giúp bảo đảm việc hợp tác với cơ quan nước ngoài diễn ra đúng pháp luật, tôn trọng chủ quyền và duy trì sự bình đẳng giữa các quốc gia. Đồng thời, nguyên tắc “có đi có lại” tạo sự linh hoạt trong những trường hợp chưa có điều ước quốc tế, vẫn bảo đảm tính minh bạch và bảo vệ quyền con người. Nhờ đó, hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự đạt hiệu quả mà vẫn giữ vững lợi ích và an ninh pháp lý của Việt Nam.
Tình huống giả định
-
Bối cảnh
Việt Nam chưa ký hiệp định dẫn độ với Cộng hòa Argentina. Một bị can phạm tội lừa đảo tại Việt Nam bỏ trốn sang Argentina và bị cơ quan chức năng nước này tạm giữ do vi phạm quy định cư trú. -
Thực hiện hợp tác
Việt Nam gửi yêu cầu dẫn độ đến Bộ Tư pháp Argentina trên cơ sở nguyên tắc có đi có lại, đồng thời cam kết việc xử lý vụ án phù hợp pháp luật Việt Nam, đúng chuẩn mực tố tụng quốc tế và bảo đảm quyền con người của người bị dẫn độ. -
Kết quả
Phía Argentina chấp thuận dẫn độ vì trước đây Việt Nam từng hỗ trợ họ xác minh nhân thân một công dân Argentina liên quan đến vụ án kinh tế, thể hiện sự hợp tác thiện chí giữa hai nước.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Nguyên tắc hợp tác quốc tế trong tố tụng hình sự là nền tảng pháp lý bảo đảm hoạt động phối hợp với nước ngoài diễn ra đúng đắn, tôn trọng chủ quyền và hiệu quả. Các quy định tại Điều 491 và 492 trong BLTTHS giúp Việt Nam mở rộng hợp tác quốc tế, nâng cao hiệu quả điều tra, truy tố, xét xử các tội phạm xuyên quốc gia, đồng thời khẳng định trách nhiệm và uy tín của Việt Nam trong cộng đồng pháp lý quốc tế.
