Người giám định trong tố tụng hình sự là ai?

Hoạt động giám định trong tố tụng hình sự góp phần làm rõ các vấn đề chuyên môn mà cơ quan tiến hành tố tụng không thể tự đánh giá. Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định cụ thể về người giám định, xác định rõ tiêu chuẩn để được trưng cầu và giới hạn trách nhiệm trong quá trình đưa ra kết luận chuyên môn. Pháp luật còn đặt ra hệ thống quyền và nghĩa vụ nhằm bảo đảm việc giám định được thực hiện khách quan, chính xác.

1. Người giám định trong tố tụng hình sự là ai?

Khoản 1 Điều 68 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định:

Bộ luật Tố tụng hình sự 2015

Điều 68. Người giám định

1. Người giám định là người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực cần giám định, được cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trưng cầu, người tham gia tố tụng yêu cầu giám định theo quy định của pháp luật
....

Người giám định là người được lựa chọn vì có chuyên môn phù hợp với vấn đề cần làm rõ trong vụ án như pháp y, kỹ thuật số, tài chính, ma túy hoặc dấu vết. Vai trò của họ là cung cấp kết luận chuyên môn giúp cơ quan tiến hành tố tụng đánh giá chính xác bản chất sự việc. Việc giám định chỉ có giá trị khi được thực hiện đúng chuyên môn và được trưng cầu đúng thẩm quyền.

Tình huống giả định:

• Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Ninh Bình trưng cầu giám định
  Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Ninh Bình phát hiện một thiết bị điện tử nghi chứa dữ liệu liên quan đến hành vi lừa đảo. Do không thể tự khai thác, cơ quan điều tra lập quyết định trưng cầu giám định dữ liệu số.

• Trung tâm Giám định kỹ thuật số tiếp nhận yêu cầu
  Trung tâm Giám định kỹ thuật số của Bộ Công an tiếp nhận thiết bị và phân công ông Trần Minh Đức, người có chuyên môn về giám định dữ liệu thực hiện việc phân tích. Ông Đức đủ điều kiện được coi là người giám định.

• Người giám định hoàn thành kết luận chuyên môn
  Sau khi phân tích dữ liệu, ông Trần Minh Đức lập bản kết luận giám định và gửi lại cho Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Ninh Bình. Kết luận được sử dụng làm căn cứ quan trọng để chứng minh hành vi phạm tội của bị can.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Quyền và nghĩa vụ của người giám định trong tố tụng hình sự gồm những gì?

Căn cứ Khoản 2 và khoản 3 Điều 68 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015:

Bộ luật Tố tụng hình sự 2015

Điều 68. Người giám định

...

2. Người giám định có quyền:

a) Tìm hiểu tài liệu của vụ án có liên quan đến đối tượng phải giám định;

b) Yêu cầu cơ quan trưng cầu, người tham gia tố tụng yêu cầu giám định cung cấp tài liệu cần thiết cho việc kết luận;

c) Tham dự vào việc hỏi cung, lấy lời khai và đặt câu hỏi về những vấn đề có liên quan đến đối tượng giám định;

d) Từ chối thực hiện giám định trong trường hợp thời gian không đủ để tiến hành giám định, các tài liệu cung cấp không đủ hoặc không có giá trị để kết luận, nội dung yêu cầu giám định vượt quá phạm vi hiểu biết chuyên môn của mình;

đ) Ghi riêng ý kiến của mình vào bản kết luận chung nếu không thống nhất với kết luận chung trong trường hợp giám định do tập thể giám định tiến hành;

e) Các quyền khác theo quy định của Luật giám định tư pháp.

3. Người giám định có nghĩa vụ:

a) Có mặt theo giấy triệu tập của cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng;

b) Giữ bí mật điều tra mà mình biết được khi thực hiện giám định;

c) Các nghĩa vụ khác theo quy định của Luật giám định tư pháp.

...

Quyền của người giám định giúp họ có đủ thông tin và điều kiện để đưa ra kết luận chính xác như tiếp cận tài liệu, yêu cầu cung cấp hồ sơ hoặc tham dự hỏi cung về nội dung chuyên môn. Nghĩa vụ của họ nhằm bảo đảm tính khách quan và trách nhiệm trong quá trình giám định gồm tuân thủ triệu tập, giữ bí mật thông tin và thực hiện đúng quy định của Luật Giám định tư pháp.

Tình huống giả định:

• Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Quảng Trị triệu tập người giám định pháp y
  Trong vụ án cố ý gây thương tích, Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Quảng Trị gửi giấy triệu tập ông Lê Văn Dũng (bác sĩ pháp y) để tiến hành giám định tỷ lệ thương tật của bị hại. Ông Lê Văn Dũng có mặt đúng thời gian và thực hiện việc tiếp nhận thông tin ban đầu.

• Ông Lê Văn Dũng yêu cầu bổ sung tài liệu để giám định
  Sau khi xem xét hồ sơ, ông Lê Văn Dũng đề nghị cung cấp thêm phim chụp X-quang và kết quả điều trị để bảo đảm việc giám định chính xác. Yêu cầu này được chấp nhận vì thuộc quyền yêu cầu cung cấp tài liệu.

• Người giám định hoàn thành kết luận và thực hiện nghĩa vụ bảo mật
  Sau khi có đủ tài liệu, ông Lê Văn Dũng lập bản kết luận giám định và gửi cho cơ quan điều tra. Toàn bộ thông tin tiếp cận trong quá trình giám định được ông giữ bí mật theo đúng nghĩa vụ của người giám định, bảo đảm không làm ảnh hưởng đến quá trình điều tra.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Người giám định là chủ thể hỗ trợ quan trọng trong tố tụng hình sự, cung cấp kết luận chuyên môn để làm rõ những vấn đề vượt quá khả năng đánh giá của cơ quan tiến hành tố tụng. Bên cạnh việc xác định tiêu chuẩn của người giám định pháp luật còn quy định rõ quyền và nghĩa vụ nhằm bảo đảm tính khách quan, chính xác và trách nhiệm trong quá trình giám định.