Ngân hàng mô là cơ sở y tế lưu giữ và cung ứng mô người phục vụ y học, gồm hai loại hình: ngân hàng mô thuộc cơ sở y tế và ngân hàng mô độc lập. Cả hai đều hoạt động dưới sự quản lý của Bộ Y tế.
Trong lĩnh vực y học hiện đại, ngân hàng mô giữ vai trò quan trọng trong việc lưu giữ, bảo quản và cung ứng mô người phục vụ cho công tác điều trị, nghiên cứu và đào tạo. Đây là mắt xích quan trọng trong hệ thống hiến – ghép mô, bộ phận cơ thể người, góp phần cứu chữa nhiều ca bệnh nan y. Pháp luật Việt Nam đã quy định cụ thể khái niệm và phân loại các loại hình ngân hàng mô nhằm đảm bảo hoạt động đúng mục đích, minh bạch và nhân đạo.
1. Ngân hàng mô là gì?
Điều 35 Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006 quy định như sau:
Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006
Điều 35. Ngân hàng mô
1. Ngân hàng mô là cơ sở y tế do cơ quan, tổ chức, cá nhân thành lập.
2. Ngân hàng mô được tiếp nhận, bảo quản, lưu giữ, vận chuyển mô; cung ứng mô cho các cơ sở y tế hoặc cơ sở nghiên cứu, đào tạo y học và hợp tác quốc tế trong việc trao đổi mô.
...
Ngân hàng mô là trung tâm chuyên trách có nhiệm vụ lưu trữ, bảo quản mô người một cách an toàn và đúng quy trình kỹ thuật. Cơ sở này có thể được thành lập bởi nhà nước hoặc tư nhân song đều phải được cấp phép hoạt động bởi Bộ Y tế. Các ngân hàng mô phải tuân thủ tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn sinh học, vô trùng và chỉ được sử dụng mô vì mục đích y học hợp pháp, không được vì mục đích thương mại.
Tình huống giả định
- Thành lập ngân hàng mô trong bệnh viện
Bệnh viện Trung ương Huế được Bộ Y tế cho phép thành lập ngân hàng mô trực thuộc bệnh viện để tiếp nhận và lưu giữ mô xương, giác mạc từ người hiến. - Hoạt động theo đúng quy trình y tế
Ngân hàng mô này vận hành trong điều kiện bảo quản lạnh, đảm bảo vô trùng tuyệt đối và chỉ cung ứng mô cho các ca phẫu thuật ghép hợp pháp. -
Kết quả và ý nghĩa pháp lý
Tình huống trên thể hiện vai trò của ngân hàng mô như một đơn vị y tế hợp pháp và thiết yếu, phục vụ cho hoạt động hiến – ghép mô người tại Việt Nam.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Có loại hình ngân hàng mô nào?
Điều 2 Nghị định 56/2008/NĐ-CP (được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 118/2016/NĐ-CP) quy định như sau:
Điều 2. Loại hình ngân hàng mô
Ngân hàng mô là cơ sở y tế được tổ chức theo hai loại hình sau đây:
1. Ngân hàng mô thuộc cơ cấu tổ chức của cơ sở y tế, trường Đại học Y, trường Đại học Y Dược của nhà nước hoặc tư nhân; của Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người (sau đây viết tắt là ngân hàng mô thuộc cơ sở y tế).
2. Ngân hàng mô có cơ cấu tổ chức độc lập của nhà nước hoặc tư nhân (sau đây viết tắt là ngân hàng mô độc lập).
Hai loại hình ngân hàng mô này có sự khác biệt rõ ràng về cơ cấu tổ chức và phạm vi hoạt động. Ngân hàng mô thuộc cơ sở y tế thường trực thuộc bệnh viện, trung tâm điều phối hoặc trường đại học y, phục vụ trực tiếp cho hoạt động khám chữa bệnh và đào tạo y khoa. Trong khi đó, ngân hàng mô độc lập là cơ sở có tư cách pháp nhân riêng, được phép hợp tác quốc tế trong lĩnh vực trao đổi, nghiên cứu mô nhưng vẫn phải chịu sự quản lý chặt chẽ của Bộ Y tế.
Tình huống giả định
-
Hai mô hình ngân hàng mô cùng hoạt động song song
Bệnh viện Chợ Rẫy (TP. Hồ Chí Minh) có ngân hàng mô trực thuộc để phục vụ điều trị và nghiên cứu y khoa, trong khi một ngân hàng mô độc lập do tư nhân đầu tư được cấp phép lưu trữ mô phục vụ nghiên cứu và đào tạo. - Phối hợp và kiểm soát thống nhất
Cả hai mô hình này đều được kiểm tra định kỳ bởi Bộ Y tế nhằm bảo đảm tuân thủ quy định chuyên môn, minh bạch trong quản lý và không vì mục đích thương mại. -
Kết quả và ý nghĩa pháp lý
Tình huống cho thấy mỗi loại hình ngân hàng mô đều có vai trò riêng, góp phần hoàn thiện hệ thống lưu trữ, điều phối và nghiên cứu mô người ở Việt Nam.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Ngân hàng mô là cơ sở y tế hợp pháp có chức năng tiếp nhận, bảo quản, lưu giữ và cung ứng mô người cho các hoạt động y học, nghiên cứu và giảng dạy. Hiện nay, hệ thống ngân hàng mô ở Việt Nam được tổ chức theo hai mô hình: mô hình ngân hàng mô thuộc cơ sở y tế và mô hình ngân hàng mô độc lập. Cả hai mô hình đều hoạt động dưới sự giám sát của Bộ Y tế.
