Pháp luật nghiêm cấm lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại. Nếu vi phạm có thể bị phạt đến 40 triệu đồng và bị tước giấy phép hoạt động ngân hàng mô.
Hoạt động hiến, lấy và ghép mô, bộ phận cơ thể người được thực hiện dựa trên nguyên tắc nhân đạo, tự nguyện và phi lợi nhuận. Tuy nhiên, thực tế vẫn có trường hợp lợi dụng để lưu giữ, buôn bán mô hoặc bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại. Pháp luật Việt Nam quy định rõ đây là hành vi bị nghiêm cấm và có thể bị xử phạt nặng nếu vi phạm.
1. Hành vi lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại có bị cấm không?
Khoản 4 Điều 11 Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006 quy định như sau:
Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006
Điều 11. Các hành vi bị nghiêm cấm
...
4. Lấy, ghép, sử dụng, lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
...
Việc lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người chỉ được phép thực hiện vì mục đích y học, giảng dạy, nghiên cứu hoặc phục vụ công tác chữa bệnh, tuyệt đối không được thương mại hóa dưới bất kỳ hình thức nào. Hành vi mua bán, trao đổi hoặc lưu giữ nhằm sinh lợi không chỉ vi phạm pháp luật mà còn xâm phạm nghiêm trọng đến đạo đức nghề nghiệp và nhân phẩm con người.
Tình huống giả định
- Bệnh viện Trung ương Huế lưu giữ mô phục vụ nghiên cứu y học
Sau khi thực hiện ca phẫu thuật cắt bỏ mô bệnh lý, Bệnh viện Trung ương Huế tiến hành lưu giữ mẫu mô theo đúng quy định để phục vụ nghiên cứu khoa học và giảng dạy sinh viên y khoa. Toàn bộ mẫu được quản lý trong kho chuyên dụng, bảo đảm điều kiện vô trùng và an toàn sinh học. - Hoạt động được giám sát chặt chẽ
Bệnh viện tuân thủ đầy đủ quy trình kiểm định, không sử dụng mô vì mục đích thương mại hay chuyển giao trái phép. Mọi hoạt động lưu trữ đều được Bộ Y tế cấp phép và kiểm tra định kỳ nhằm bảo đảm tính minh bạch, hợp pháp. -
Kết quả và ý nghĩa pháp lý
Tình huống thể hiện việc tuân thủ nghiêm quy định pháp luật, góp phần bảo đảm đạo đức nghề nghiệp, tôn trọng giá trị con người và phát triển y học bền vững.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu có hành vi lưu giữ vì mục đích thương mại thì bị xử phạt bao nhiêu?
Điều 44 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 44. Vi phạm quy định về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác
...
5. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
c) Lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
...
8. Hình thức xử phạt bổ sung:
a) Tước quyền sử dụng giấy phép hoạt động ngân hàng mô trong thời hạn từ 03 tháng đến 06 tháng đối với hành vi quy định tại khoản 3 và điểm c khoản 5 Điều này;
...
Đây là mức phạt cao trong lĩnh vực y tế, thể hiện sự nghiêm khắc của Nhà nước đối với các hành vi thương mại hóa cơ thể người. Ngoài phạt tiền, cơ sở vi phạm có thể bị tước giấy phép hoạt động từ 3 đến 6 tháng gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và khả năng tiếp tục hoạt động.
Tình huống giả định
- Cơ sở lưu giữ mô người vì mục đích thương mại bị xử phạt
Một ngân hàng mô tư nhân tại Hà Nội bị phát hiện lưu trữ và môi giới bán mô người cho doanh nghiệp nước ngoài phục vụ nghiên cứu thương mại. - Cơ quan quản lý áp dụng hình thức xử phạt bổ sung
Sau khi xác minh, cơ sở bị phạt 40 triệu đồng và tước giấy phép hoạt động 6 tháng theo quy định của Nghị định 117/2020/NĐ-CP. -
Kết quả và ý nghĩa pháp lý
Tình huống cho thấy pháp luật xử lý nghiêm minh đối với mọi hành vi thương mại hóa mô, tạng, qua đó củng cố nguyên tắc “hiến không vì lợi nhuận” trong lĩnh vực y học.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật Việt Nam cấm tuyệt đối việc lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại. Hành vi lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại sẽ bị phạt tiền lên đến 40 triệu đồng. Đồng thời cơ sở vi phạm còn có thể bị tước giấy phép hoạt động.
