Không khám sức khỏe cho người hiến trước khi tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống có thể bị phạt từ 1 đến 2 triệu đồng và bị đình chỉ một phần hoạt động.
Hoạt động hiến và lấy mô ở người sống đòi hỏi tiêu chuẩn pháp lý và chuyên môn đặc biệt nghiêm ngặt để bảo đảm an toàn cho người hiến và chất lượng mô dùng cho mục đích điều trị. Kiểm tra sức khỏe, tư vấn tâm lý và đánh giá điều kiện của cơ sở y tế đều là các bước cần thiết trước khi tiến hành thủ thuật. Pháp luật cũng quy định rõ các mức xử phạt nếu cơ sở không tuân thủ quy trình này.
1. Không khám sức khỏe trước khi hiến mô, hiến bộ phận cơ thể có bị phạt không?
Điều 44 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 44. Vi phạm quy định về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
c) Không thực hiện việc kiểm tra sức khỏe cho người hiến trước khi tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống;
...
8. Hình thức xử phạt bổ sung:
...
b) Đình chỉ một phần hoạt động của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh liên quan đến hành vi vi phạm trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với hành vi quy định tại các điểm c, đ khoản 1 và điểm b khoản 5 Điều này;
...
Việc kiểm tra sức khỏe của người hiến là bước bắt buộc nhằm đánh giá khả năng chịu đựng thủ thuật, phát hiện bệnh lý tiềm ẩn và đảm bảo không gây nguy hiểm cho cả người hiến lẫn người nhận. Nếu bỏ qua bước này, cơ sở y tế vi phạm tiêu chuẩn chuyên môn và xâm phạm quyền lợi hợp pháp của người hiến. Mức phạt từ 1 đến 2 triệu đồng và nguy cơ đình chỉ hoạt động tối đa 3 tháng không chỉ mang tính răn đe mà còn buộc cơ sở phải bảo đảm an toàn y khoa trong mọi trường hợp.
Tình huống giả định
- Bệnh viện kiểm tra sức khỏe người hiến đúng quy định
Bệnh viện Đa khoa Hòa Bình tiếp nhận nguyện vọng hiến mô của ông Lưu Quang Tịnh và tiến hành đầy đủ các xét nghiệm máu, chức năng gan thận, sàng lọc bệnh truyền nhiễm trước khi xem xét khả năng hiến. - Đánh giá và lập hồ sơ đầy đủ
Sau khi phân tích kết quả, bác sĩ xác định ông Tịnh đủ điều kiện sức khỏe và lập hồ sơ xác nhận trước khi thực hiện các bước tiếp theo. -
Thực hiện hiến mô an toàn
Thủ thuật được thực hiện trong phòng vô trùng đạt chuẩn, bảo đảm đúng quy trình và an toàn cho người hiến.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Trước khi tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống phải làm gì?
Điều 14, Điều 15, Điều 16 Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006 quy định như sau:
Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006
Điều 14. Điều kiện, thủ tục lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống
1. Chỉ cơ sở y tế quy định tại Điều 16 của Luật này mới được tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống.
2. Chỉ lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống đã đăng ký hiến. Trong trường hợp cấp cứu mà cần phải ghép mô hoặc cần ghép mô cho cha, mẹ, anh, chị, em ruột thì được phép lấy mô của người chưa đăng ký hiến nếu có sự đồng ý của người đó.
3. Cơ sở y tế trước khi tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống có trách nhiệm sau đây:
a) Tư vấn về sức khỏe, tâm lý xã hội cho người hiến;
b) Kiểm tra các thông số sinh học của người hiến.
4. Bộ trưởng Bộ Y tế quy định cụ thể việc tư vấn, kiểm tra các thông số sinh học của người hiến mô, bộ phận cơ thể ở người sống.
...
Điều 15. Điều kiện, thủ tục lấy bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống
1. Việc lấy bộ phận cơ thể không tái sinh ở người sống phải tuân theo quy định tại Điều 14 của Luật này và chỉ được tiến hành sau khi có ý kiến đồng ý bằng văn bản của Hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể người.
2. Hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể người do cơ sở y tế quy định tại Điều 16 của Luật này thành lập. Thành phần của Hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể người phải có ít nhất là năm người, bao gồm các chuyên gia về y tế, pháp luật và tâm lý.
3. Bộ trưởng Bộ Y tế quy định cụ thể về tổ chức và hoạt động của Hội đồng tư vấn lấy, ghép bộ phận cơ thể người.
...
Điều 16. Điều kiện đối với cơ sở y tế lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người
1. Cơ sở y tế lấy, ghép bộ phận cơ thể người phải có đủ các điều kiện sau đây:
a) Có đủ đội ngũ cán bộ y tế có năng lực, trình độ chuyên môn về lấy, ghép bộ phận cơ thể người, gây mê, hồi sức sau ghép được cơ sở y tế hoặc cơ sở đào tạo cấp giấy chứng nhận hoặc văn bằng chuyên khoa;
b) Có trưởng kíp ghép bộ phận cơ thể người là người đã trực tiếp thực hiện ca ghép trên người;
c) Có ít nhất ba phòng liên hoàn khép kín, bố trí một chiều, bảo đảm vô trùng, bao gồm phòng lấy, xử lý và bảo quản bộ phận cơ thể người, phòng ghép và phòng hồi sức sau ghép;
d) Có phòng kỹ thuật dành riêng cho việc theo dõi, chăm sóc liên tục người hiến hoặc người được ghép;
đ) Có đơn vị ghép thực nghiệm;
e) Có phòng xét nghiệm;
g) Có đơn vị lọc máu, chạy thận nhân tạo đối với trường hợp ghép thận;
h) Có đủ trang thiết bị, dụng cụ y tế về thăm dò chức năng, huyết học, hóa sinh, vi sinh, miễn dịch, giải phẫu bệnh, chẩn đoán hình ảnh, định lượng nồng độ thuốc chống thải ghép để bảo đảm việc chẩn đoán và theo dõi người hiến, người được ghép trước, trong và sau khi ghép;
i) Có đủ cơ số thuốc cần thiết đáp ứng yêu cầu thực hiện quá trình lấy, ghép và phục hồi sau khi ghép.
2. Bộ trưởng Bộ Y tế quy định cụ thể các điều kiện quy định tại khoản 1 Điều này; điều kiện của cơ sở y tế lấy, ghép mô; trình tự, thủ tục cho phép cơ sở y tế lấy, ghép bộ phận cơ thể người, cơ sở y tế lấy, ghép mô hoạt động.
Trước khi lấy mô, người hiến phải được tư vấn toàn diện để hiểu rõ rủi ro, tác động sức khỏe và yếu tố tâm lý. Cơ sở y tế phải kiểm tra các thông số sinh học để đánh giá sự phù hợp với tiêu chuẩn y khoa đồng thời bảo đảm việc hiến không gây nguy hiểm cho người hiến. Đối với bộ phận không tái sinh, sự đồng ý bằng văn bản của Hội đồng tư vấn là điều kiện bắt buộc nhằm thẩm định tính an toàn và sự tự nguyện. Ngoài ra, cơ sở thực hiện thủ thuật phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn về phòng mổ vô trùng, phòng xét nghiệm, đội ngũ bác sĩ chuyên trách và hệ thống thiết bị phù hợp theo Điều 16.
Tình huống giả định
- Người hiến được tư vấn trước khi lấy mô
Bệnh viện Nhân Dân Gia Định tiếp nhận nhu cầu hiến mô của ông Nguyễn Đức Hải và tư vấn cho ông về tình trạng sức khỏe, khả năng hồi phục và những tác động tâm lý có thể xảy ra. - Kiểm tra thông số sinh học theo quy định
Ông Hải trải qua kiểm tra tổng quát, xét nghiệm máu và đánh giá chức năng cơ quan để bảo đảm an toàn trước khi hiến. -
Thực hiện thủ thuật tại cơ sở đạt chuẩn
Thủ thuật được tiến hành trong phòng vô trùng, được trang bị đầy đủ thiết bị và nhân lực theo tiêu chuẩn pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Quy trình hiến và lấy mô ở người sống phải được thực hiện đúng tiêu chuẩn pháp luật nhằm bảo đảm an toàn tuyệt đối cho người hiến và chất lượng mô được sử dụng. Không khám sức khỏe trước khi hiến là hành vi bị xử phạt từ 1 triệu đến 2 triệu đồng và có thể dẫn đến đình chỉ hoạt động. Đồng thời, trước khi tiến hành thủ thuật, cơ sở y tế phải thực hiện đầy đủ tư vấn, kiểm tra thông số sinh học và đảm bảo các điều kiện chuyên môn theo quy định.
