Khiếu nại hàng hải là yêu cầu phát sinh từ hoạt động vận tải biển; quyền cầm giữ hàng hải chấm dứt khi chủ tàu hoặc người thuê tàu thanh toán đầy đủ các khoản nợ theo quy định.
Trong lĩnh vực hàng hải, các tranh chấp và yêu cầu bồi thường phát sinh thường được xử lý thông qua cơ chế khiếu nại hàng hải. Đây là một khái niệm quan trọng trong Bộ luật Hàng hải Việt Nam, phản ánh quyền và nghĩa vụ giữa các chủ thể có liên quan đến hoạt động khai thác, vận hành tàu biển. Bên cạnh đó, pháp luật cũng quy định rõ thời điểm chấm dứt quyền cầm giữ hàng hải đối với các khoản nợ phát sinh từ khiếu nại.
Khiếu nại hàng hải được hiểu như thế nào?
Điều 40 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định như sau:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 40. Quyền cầm giữ hàng hải
Quyền cầm giữ hàng hải là quyền của người có khiếu nại hàng hải quy định tại Điều 41 của Bộ luật này được ưu tiên trong việc đòi bồi thường đối với chủ tàu, người thuê tàu, người khai thác tàu mà tàu biển đó đã làm phát sinh khiếu nại hàng hải.
Khiếu nại hàng hải là việc một bên yêu cầu bên kia thực hiện nghĩa vụ phát sinh liên quan đến hoạt động hàng hải.Các khiếu nại hàng hải làm phát sinh quyền cầm giữ hàng hải quy định tại Điều 41 của Bộ luật này có thứ tự ưu tiên cao hơn các khiếu nại hàng hải được bảo đảm bằng thế chấp tàu biển và các giao dịch bảo đảm khác.
Khiếu nại hàng hải được hiểu là một yêu cầu pháp lý phát sinh trong quá trình hoạt động hàng hải, như vận chuyển hàng hóa, thuê tàu, cứu hộ, hoặc bồi thường thiệt hại do tai nạn hàng hải. Chủ thể có quyền khiếu nại có thể là người vận chuyển, chủ hàng, người thuê tàu hoặc bên thứ ba bị ảnh hưởng bởi hoạt động của tàu biển. Việc xác định khiếu nại hàng hải giúp phân định rõ quyền ưu tiên đòi bồi thường, đặc biệt khi tàu biển là tài sản bảo đảm cho nhiều nghĩa vụ khác nhau.
Tình huống giả định
Doanh nghiệp logistics khiếu nại chủ tàu vì giao hàng chậm dẫn đến tổn thất
-
Công ty logistics ký hợp đồng vận chuyển với chủ tàu quốc tế
Công ty TNHH Giao nhận Đông Dương ký hợp đồng thuê tàu vận chuyển container từ cảng Cát Lái đi Busan (Hàn Quốc). Tuy nhiên, tàu cập cảng chậm hơn 5 ngày so với thời hạn cam kết. -
Doanh nghiệp phát sinh tổn thất và gửi khiếu nại hàng hải
Việc chậm giao hàng khiến doanh nghiệp phải bồi thường cho khách hàng quốc tế do vi phạm thời hạn hợp đồng. Công ty Đông Dương gửi khiếu nại hàng hải đến chủ tàu, yêu cầu bồi thường thiệt hại phát sinh từ việc chậm giao hàng. -
Các bên tiến hành thương lượng và giải quyết theo quy định của Bộ luật Hàng hải Việt Nam
Sau khi xem xét hồ sơ, chủ tàu đồng ý bồi thường một phần thiệt hại theo Điều 40 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015, chấm dứt khiếu nại bằng thỏa thuận hòa giải.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Quyền cầm giữ hàng hải chấm dứt kể từ khi nào theo quy định của pháp luật?
Điều 43 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định như sau:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 43. Thời hiệu quyền cầm giữ hàng hải
…
3. Quyền cầm giữ hàng hải chấm dứt kể từ khi chủ tàu, người thuê tàu hoặc người khai thác tàu đã thanh toán những khoản nợ phát sinh từ các khiếu nại hàng hải liên quan; nếu tiền thanh toán vẫn do thuyền trưởng hoặc người được ủy quyền thay mặt chủ tàu, người thuê tàu hoặc người khai thác tàu giữ để thanh toán các khoản nợ liên quan đến các khiếu nại hàng hải đó thì quyền cầm giữ hàng hải vẫn còn hiệu lực....
Quyền cầm giữ hàng hải được thiết lập nhằm bảo đảm quyền lợi cho bên có khiếu nại, cho phép họ ưu tiên đòi bồi thường so với các chủ thể khác. Quyền này chỉ tồn tại trong thời hiệu 01 năm kể từ thời điểm phát sinh và chấm dứt ngay sau khi nghĩa vụ thanh toán được hoàn tất. Trong trường hợp khoản tiền bồi thường vẫn do thuyền trưởng hoặc người đại diện của chủ tàu giữ để chi trả, quyền cầm giữ vẫn được duy trì cho đến khi nghĩa vụ thực tế được thực hiện xong.
Tình huống giả định
Công ty cung cấp dịch vụ cứu hộ được thanh toán, chấm dứt quyền cầm giữ hàng hải
-
Tàu biển gặp sự cố và được cứu hộ an toàn
Tàu chở hàng Sunrise 08 thuộc sở hữu của Công ty Vận tải Biển Á Đông gặp sự cố máy chính khi đang neo đậu tại vùng biển Vũng Tàu. Đơn vị cứu hộ Công ty TNHH Hàng hải Minh Phát được thuê thực hiện cứu kéo tàu về cảng an toàn. -
Phát sinh khiếu nại hàng hải về chi phí cứu hộ
Sau khi hoàn tất công việc, Công ty Minh Phát gửi khiếu nại hàng hải yêu cầu thanh toán chi phí cứu hộ theo hợp đồng. Trong thời gian chưa được thanh toán, doanh nghiệp có quyền áp dụng quyền cầm giữ hàng hải với con tàu để bảo đảm nghĩa vụ. -
Chủ tàu thanh toán và quyền cầm giữ chấm dứt
Một tuần sau, chủ tàu Á Đông hoàn tất việc thanh toán chi phí cứu hộ, đồng thời quyền cầm giữ hàng hải tự động chấm dứt theo Điều 43 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015. Con tàu được phép rời cảng và tiếp tục khai thác bình thường.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Khiếu nại hàng hải là yêu cầu phát sinh từ các quan hệ liên quan đến hoạt động vận tải, khai thác tàu biển và cứu hộ hàng hải. Khi phát sinh tranh chấp, bên có quyền có thể áp dụng quyền cầm giữ hàng hải để bảo đảm nghĩa vụ bồi thường. Quyền này sẽ chấm dứt ngay khi các khoản nợ được thanh toán đầy đủ, góp phần bảo đảm công bằng và minh bạch trong hoạt động hàng hải.
