Khi người phạm tội đến đầu thú, cơ quan tiếp nhận phải làm những thủ tục gì?

Việc người phạm tội tự nguyện đến đầu thú luôn là yếu tố quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, bởi hành vi này gắn liền với thái độ hợp tác và ý thức khắc phục sai phạm của họ. Trong quá trình xem xét trách nhiệm hình sự, việc đầu thú có thể ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng được giảm nhẹ hình phạt theo quy định của Bộ luật Hình sự. Bên cạnh đó, khi một cá nhân đến đầu thú, cơ quan tiếp nhận phải thực hiện đầy đủ các thủ tục theo luật định để bảo đảm tính khách quan, chính xác và đúng trình tự trong hoạt động tố tụng.

1. Đầu thú có được giảm án không?

Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) quy định:

Bộ luật Hình sự 2015

Điều 51. Các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự

1. Các tình tiết sau đây là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự:

a) Người phạm tội đã ngăn chặn hoặc làm giảm bớt tác hại của tội phạm;

b) Người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả;

c) Phạm tội trong trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng;

d) Phạm tội trong trường hợp vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết;

đ) Phạm tội trong trường hợp vượt quá mức cần thiết khi bắt giữ người phạm tội;

e) Phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra;

g) Phạm tội vì hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà không phải do mình tự gây ra;

h) Phạm tội nhưng chưa gây thiệt hại hoặc gây thiệt hại không lớn;

i) Phạm tội lần đầu và thuộc trường hợp ít nghiêm trọng;

k) Phạm tội vì bị người khác đe dọa hoặc cưỡng bức;

l) Phạm tội trong trường hợp bị hạn chế khả năng nhận thức mà không phải do lỗi của mình gây ra;

m) Phạm tội do lạc hậu;

n) Người phạm tội là phụ nữ có thai;

o) Người phạm tội là người đủ 70 tuổi trở lên;

p) Người phạm tội là người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng;

q) Người phạm tội là người có bệnh bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình;

r) Người phạm tội tự thú;

s) Người phạm tội thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải;

t) Người phạm tội tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án;

u) Người phạm tội đã lập công chuộc tội;

v) Người phạm tội là người có thành tích xuất sắc trong sản xuất, chiến đấu, học tập hoặc công tác;

x) Người phạm tội là người có công với cách mạng hoặc là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ.

2. Khi quyết định hình phạt, Tòa án có thể coi đầu thú hoặc tình tiết khác là tình tiết giảm nhẹ, nhưng phải ghi rõ lý do giảm nhẹ trong bản án.

3. Các tình tiết giảm nhẹ đã được Bộ luật này quy định là dấu hiệu định tội hoặc định khung thì không được coi là tình tiết giảm nhẹ trong khi quyết định hình phạt.

Đầu thú là việc người phạm tội tự nguyện đến cơ quan có thẩm quyền để khai nhận hành vi của mình. Hành vi này thể hiện thái độ hợp tác và ý thức nhận trách nhiệm đối với hậu quả đã gây ra. Khi đưa ra mức phạt, Tòa án xem xét yếu tố đầu thú để đánh giá mức độ nguy hiểm thực tế của người phạm tội, mức độ thành khẩn và khả năng cải tạo. Nếu người phạm tội còn có thêm các yếu tố khác như khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại, hỗ trợ cơ quan tiến hành tố tụng làm rõ vụ án thì mức giảm nhẹ có thể cao hơn. Việc giảm mức hình phạt cụ thể phụ thuộc vào sự đánh giá tổng thể của Tòa án với toàn bộ tình tiết của vụ án và nhân thân người phạm tội.

Tình huống giả định:

• Trí gây tai nạn giao thông và rời khỏi hiện trường
  Nguyễn Minh Trí (29 tuổi, Thành phố Hồ Chí Minh) điều khiển xe máy và va chạm với ông Lê Thanh Phong khi ông đang băng qua đường. Cú va chạm khiến ông Phong bị thương nặng. Trong lúc hoảng loạn, Trí rời khỏi hiện trường và không trình báo ngay sau đó.

• Trí đến đầu thú và giao nộp phương tiện
  Hai ngày sau, Trí tìm đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Thành phố Hồ Chí Minh để đầu thú và khai rõ toàn bộ sự việc. Trí giao nộp chiếc xe liên quan đến vụ tai nạn và chủ động hỗ trợ chi phí điều trị cho gia đình ông Phong. Thái độ hợp tác và hành động khắc phục hậu quả được ghi nhận trong biên bản tiếp nhận.

• Cơ quan tố tụng ghi nhận các tình tiết giảm nhẹ cho Trí
  Khi chuyển hồ sơ sang Tòa án, các yếu tố đầu thú, thành khẩn khai báo và bồi thường thiệt hại của Trí được xác định là tình tiết giảm nhẹ. Những thông tin này được đưa vào quá trình xem xét để quyết định mức hình phạt phù hợp.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Khi người phạm tội đến đầu thú, cơ quan tiếp nhận phải làm những thủ tục gì?

Điều 152 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 (được sửa đổi bởi khoản 57 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Tố tụng hình sự 2025) quy định:

Bộ luật Tố tụng hình sự 2015

Điều 152. Người phạm tội tự thú, đầu thú

1. Khi người phạm tội đến tự thú, đầu thú, cơ quan, tổ chức tiếp nhận phải lập biên bản ghi rõ họ tên, tuổi, nghề nghiệp, chỗ ở và lời khai của người tự thú, đầu thú. Cơ quan, tổ chức tiếp nhận người phạm tội tự thú, đầu thú có trách nhiệm thông báo ngay cho Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát.

2. Trường hợp xác định tội phạm do người tự thú, đầu thú thực hiện không thuộc thẩm quyền điều tra của mình thì Cơ quan điều tra tiếp nhận người tự thú, đầu thú phải thông báo ngay cho Cơ quan điều tra có thẩm quyền để tiếp nhận, giải quyết.

3. Trong thời hạn 24 giờ kể từ khi tiếp nhận người phạm tội tự thú, đầu thú, Cơ quan điều tra có thẩm quyền phải thông báo bằng văn bản cho Viện kiểm sát có thẩm quyền.

Khi một người đến đầu thú, cơ quan tiếp nhận phải ghi nhận đầy đủ thông tin cá nhân và nội dung khai báo của họ bằng biên bản. Việc lập biên bản giúp đảm bảo thông tin được ghi lại chính xác và trở thành căn cứ để xử lý vụ việc về sau. Sau khi tiếp nhận, cơ quan này phải báo ngay cho Cơ quan điều tra hoặc Viện kiểm sát để tiếp tục thụ lý. Nếu vụ việc không thuộc thẩm quyền điều tra của đơn vị đang tiếp nhận, hồ sơ sẽ được chuyển đến cơ quan phù hợp. Trong mọi trường hợp, thông báo gửi đến Viện kiểm sát phải được thực hiện trong vòng 24 giờ để đảm bảo đúng trình tự pháp luật.

Tình huống giả định:

• Anh Tâm được yêu cầu giải trình khi đến đầu thú
  Nguyễn Minh Tâm (32 tuổi, Thành phố Hồ Chí Minh) tự đến Cơ quan Cảnh sát điều tra để đầu thú về hành vi cố ý gây thương tích sau mâu thuẫn tại một quán ăn. Tâm trình bày rõ diễn biến sự việc và mong muốn hợp tác đầy đủ. Cán bộ tiếp nhận yêu cầu Tâm cung cấp thông tin cá nhân và ghi lại lời khai.

• Cơ quan tiếp nhận lập biên bản và chuyển thông tin đúng trình tự
  Sau khi nghe Tâm khai báo, cán bộ tiến hành lập biên bản ghi nhận toàn bộ lời khai, thời gian và nội dung liên quan. Biên bản được đọc lại cho Tâm xác nhận rồi ký tên. Thông tin về việc Tâm đầu thú được chuyển ngay đến Cơ quan điều tra có thẩm quyền tiếp tục xử lý.

• Hồ sơ được báo cho Viện kiểm sát trong thời hạn luật định
  Trong vòng 24 giờ, Cơ quan điều tra gửi văn bản thông báo cho Viện kiểm sát để bảo đảm việc tiếp nhận đầu thú được thực hiện đúng trình tự. Từ đây, vụ việc của Tâm được cơ quan tố tụng tiếp tục giải quyết theo quy định, dựa trên những gì đã được ghi nhận trong biên bản.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận

Việc người phạm tội chủ động đến đầu thú là yếu tố quan trọng trong quá trình xem xét trách nhiệm hình sự và có thể được ghi nhận như một tình tiết giảm nhẹ. Cơ quan tiếp nhận đầu thú phải lập biên bản, ghi nhận đầy đủ thông tin và nhanh chóng chuyển hồ sơ đến cơ quan có thẩm quyền để bảo đảm đúng trình tự tố tụng.