Tập trung kinh tế chỉ được chấp nhận khi không gây ra hoặc không có khả năng gây ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể trên thị trường Việt Nam.
Tập trung kinh tế là hoạt động phổ biến trong quá trình phát triển của doanh nghiệp nhằm mở rộng quy mô và gia tăng sức cạnh tranh. Khi việc kết hợp giữa các doanh nghiệp làm nảy sinh rủi ro cho môi trường cạnh tranh, pháp luật đặt ra cơ chế để xác định thời điểm cần phải kiểm soát. Pháp luật quy định khi nào tập trung kinh tế bị cấm và cách các hình thức tập trung kinh tế được hình thành trong thực tế.
1. Khi nào hành vi tập trung kinh tế bị cấm?
Điều 30 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 30. Tập trung kinh tế bị cấm
Doanh nghiệp thực hiện tập trung kinh tế gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường Việt Nam.
Hành vi tập trung kinh tế bị xem là không được phép khi việc sáp nhập, hợp nhất, mua lại hoặc liên doanh làm giảm mạnh sự cạnh tranh vốn có trên thị trường. Một hành vi được coi là gây hạn chế cạnh tranh đáng kể khi nó làm tăng sức mạnh của nhóm doanh nghiệp tham gia đến mức có thể làm suy giảm cơ hội cạnh tranh bình thường của các doanh nghiệp khác.
Tình huống giả định
- Đề xuất mua lại chuỗi siêu thị quy mô lớn
Tập đoàn Đại Phúc lên kế hoạch mua lại toàn bộ hệ thống Siêu Thị Mặt Trời – một đối thủ đang chiếm thị phần lớn trong phân khúc bán lẻ. - Phân tích cho thấy thị phần gộp vượt mức an toàn cạnh tranh
Sau khi tính toán, thị phần tổng hợp của hai doanh nghiệp vượt quá mức cho phép, làm giảm đáng kể số lượng đối thủ còn lại trên thị trường. - Nguy cơ làm suy giảm cơ hội tiếp cận thị trường của doanh nghiệp nhỏ
Các cửa hàng nhỏ lẻ cảnh báo rằng việc sáp nhập sẽ khiến họ khó tiếp cận nhà cung cấp, bị ép giá và giảm khả năng cạnh tranh. - Ghi nhận dấu hiệu hạn chế cạnh tranh đáng kể
Cơ quan cạnh tranh sơ bộ xác định thương vụ này làm tăng sức mạnh thị trường của Đại Phúc đến mức ảnh hưởng tiêu cực tới sự vận động cạnh tranh bình thường.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Tập trung kinh tế có những hình thức nào?
Khoản 1 Điều 29 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 29. Các hình thức tập trung kinh tế
1. Tập trung kinh tế bao gồm các hình thức sau đây:a) Sáp nhập doanh nghiệp;
b) Hợp nhất doanh nghiệp;
c) Mua lại doanh nghiệp;
d) Liên doanh giữa các doanh nghiệp;
đ) Các hình thức tập trung kinh tế khác theo quy định của pháp luật.
...
Tập trung kinh tế được hiểu là việc nhiều doanh nghiệp kết hợp lại theo một trong các cách như sáp nhập vào một doanh nghiệp khác, hợp nhất thành doanh nghiệp mới, mua lại để nắm quyền kiểm soát hoặc cùng lập liên doanh để hình thành một đơn vị chung. Các hình thức này đều làm thay đổi cấu trúc thị trường thông qua việc gộp các doanh nghiệp lại với nhau.
Tình huống giả định
- Đàm phán hợp nhất hai doanh nghiệp bán lẻ
Đại Phúc và Mặt Trời thống nhất chủ trương hợp nhất để hình thành một doanh nghiệp bán lẻ mới quy mô lớn hơn. - Lựa chọn mô hình hợp nhất theo quy định pháp luật
Hai bên đồng ý giải thể pháp nhân cũ và thành lập doanh nghiệp mới, chuyển toàn bộ tài sản, lao động và quyền sở hữu sang thực thể hợp nhất. - Thay đổi cấu trúc thị trường sau hợp nhất
Việc hợp nhất khiến số lượng doanh nghiệp trong ngành giảm, tạo ra một đơn vị lớn có khả năng chi phối mạnh hoạt động cung ứng và phân phối. - Xác định đây là hành vi tập trung kinh tế theo luật
Cơ quan quản lý ghi nhận thương vụ hợp nhất này thuộc nhóm các hình thức tập trung kinh tế: hợp nhất để tạo ra một doanh nghiệp mới vận hành chung trên thị trường.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Tập trung kinh tế bị cấm khi tạo ra sức mạnh quá lớn cho nhóm doanh nghiệp tham gia đến mức làm suy giảm đáng kể cơ hội cạnh tranh của thị trường. Các hình thức như sáp nhập, hợp nhất, mua lại hay liên doanh đều có thể ảnh hưởng đến cấu trúc thị trường nếu không được kiểm soát đúng mức. Bảo đảm cạnh tranh lành mạnh luôn là nguyên tắc cốt lõi để thị trường vận hành ổn định và cân bằng.
