Giám định viên pháp y tâm thần được bổ nhiệm theo tiêu chuẩn nào?

Giám định pháp y tâm thần là hoạt động chuyên môn quan trọng trong quá trình giải quyết các vụ việc hình sự, dân sự và hành chính đòi hỏi người thực hiện phải đáp ứng những yêu cầu chặt chẽ về trình độ và kinh nghiệm. Tiêu chuẩn để được bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần được quy định chi tiết nhằm bảo đảm tính khách quan và an toàn khi thực hiện giám định. Đồng thời, hồ sơ đề nghị bổ nhiệm cũng phải đầy đủ, đúng thành phần để cơ quan có thẩm quyền xem xét và phê duyệt.

1. Giám định viên pháp y tâm thần được bổ nhiệm theo tiêu chuẩn nào?

Điều 4 Thông tư 21/2025/TT-BYT quy định:

Thông tư 21/2025/TT-BYT

Điều 4. Tiêu chuẩn bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần

1. Trình độ chuyên môn

Có trình độ đại học ngành y khoa (mã số 7720101) quy định tại Thông tư số 09/2022/TT-BGDĐT và trình độ chuyên khoa cấp I (hoặc tương đương) trở lên chuyên ngành tâm thần.

2. Nghiệp vụ giám định

Có chứng chỉ nghiệp vụ giám định pháp y tâm thần được cơ quan có thẩm quyền cấp theo quy định tại Thông tư số 06/2019/TT-BYT hoặc đáp ứng tiêu chí theo quy định tại Điều 10 Thông tư số 06/2019/TT-BYT.

3. Thời gian thực tế hoạt động chuyên môn

Phải có tổng thời gian thực tế hoạt động chuyên môn về lĩnh vực tâm thần tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh từ đủ 05 (năm) năm trở lên (bao gồm cả thời gian đào tạo sau đại học chuyên ngành tâm thần) và thời gian gián đoạn (nếu có) không quá 02 (hai) năm tính đến thời điểm đề nghị bổ nhiệm giám định viên. Trường hợp đã trực tiếp giúp việc trong hoạt động giám định ở tổ chức giám định pháp y tâm thần thì thời gian hoạt động thực tế chuyên môn ở lĩnh vực được đào tạo theo quy định tại khoản 1 Điều này từ đủ 03 (ba) năm liên tục trở lên.

Để được bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần, cá nhân phải có nền tảng chuyên môn vững chắc gồm bằng đại học y khoa và trình độ sau đại học thuộc chuyên ngành tâm thần. Ngoài kiến thức chuyên môn, người được đề nghị bổ nhiệm phải có chứng chỉ nghiệp vụ về giám định pháp y tâm thần nhằm bảo đảm hiểu rõ quy trình và phương pháp thực hiện giám định. Thời gian làm việc thực tế trong lĩnh vực tâm thần là yếu tố quan trọng để đánh giá kinh nghiệm, với yêu cầu tối thiểu 5 năm hoặc 3 năm nếu đã trực tiếp tham gia hỗ trợ hoạt động giám định tại tổ chức chuyên môn. Các điều kiện này giúp cơ quan có thẩm quyền lựa chọn được đội ngũ giám định viên có năng lực và kinh nghiệm phù hợp.

Tình huống giả định:

• Bệnh viện Tâm thần Trung ương I xét hồ sơ chuyên môn của bác sĩ Minh
  Bác sĩ Trần Minh Đức nộp hồ sơ đề nghị bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần sau nhiều năm công tác tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I. Hội đồng chuyên môn rà soát bằng cấp và xác nhận bác sĩ Đức đã hoàn thành chuyên khoa I tâm thần, đáp ứng yêu cầu trình độ.
• Sở Y tế kiểm tra chứng chỉ và thời gian công tác
  Sở Y tế Hà Nội yêu cầu bổ sung chứng chỉ nghiệp vụ giám định pháp y tâm thần để hoàn thiện hồ sơ. Đồng thời, đơn vị nơi bác sĩ Đức làm việc cung cấp văn bản xác nhận 05 năm hoạt động chuyên môn liên tục trong lĩnh vực tâm thần.

• Bộ Y tế xét và bổ nhiệm
  Hồ sơ được chuyển đến Bộ Y tế để xem xét theo trình tự. Sau khi đối chiếu đủ các tiêu chuẩn về trình độ, nghiệp vụ và thời gian công tác, Bộ ban hành quyết định bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần cho bác sĩ Trần Minh Đức.

  (Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

2. Hồ sơ bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần bao gồm những tài liệu nào?

Phần 1 Phụ lục I Nghị định 148/2025/NĐ-CP quy định:

Nghị định 148/2025/NĐ-CP

PHỤ LỤC I

THỦ TỤC HÀNH CHÍNH LĨNH VỰC GIÁM ĐỊNH
(Kèm theo Nghị định số 148/2025/NĐ-CP ngày 12 tháng 6 năm 2025 của Chính phủ)

Phần 1. Hồ sơ, trình tự bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần

1. Hồ sơ bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần:

a) Văn bản đề nghị bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền;

b) Bản sao bằng tốt nghiệp đại học trở lên phù hợp với lĩnh vực chuyên môn được đề nghị bổ nhiệm;

Đối với các văn bằng do cơ sở giáo dục nước ngoài cấp phải được công nhận sử dụng tại Việt Nam theo hiệp định, thỏa thuận về tương đương văn bằng hoặc công nhận lẫn nhau về văn bằng hoặc theo Điều ước quốc tế có liên quan đến văn bằng mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã ký kết.

c) Sơ yếu lý lịch theo quy định;

d) Giấy xác nhận về thời gian thực tế hoạt động chuyên môn của cơ quan, tổ chức nơi người được đề nghị bổ nhiệm làm việc;

đ) Chứng chỉ đào tạo hoặc bồi dưỡng nghiệp vụ giám định đối với người được đề nghị bổ nhiệm giám định viên tư pháp trong lĩnh vực pháp y, pháp y tâm thần và kỹ thuật hình sự.

2. Trình tự thực hiện bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần:

a) Viện Khoa học hình sự - Bộ Công an; Viện Pháp y quân đội - Bộ Quốc phòng; Viện Pháp y Quốc gia; Viện Pháp y tâm thần Trung ương; Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa; 05 Trung tâm pháp y tâm thần khu vực; các tổ chức giám định pháp y, pháp y tâm thần xem xét, lựa chọn, hoàn thiện hồ sơ để tổng hợp gửi cơ quan chuyên môn y tế thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi đặt trụ sở (sau đây gọi tắt là cơ quan tiếp nhận hồ sơ).

b) Cơ quan tiếp nhận hồ sơ có trách nhiệm tiếp nhận và kiểm tra tính hợp lệ của hồ sơ. Trường hợp hồ sơ chưa đầy đủ cơ quan tiếp nhận hồ sơ có văn bản hướng dẫn đơn vị hoặc cá nhân hoàn chỉnh hồ sơ;

c) Trong thời hạn 20 ngày, kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ, cơ quan tiếp nhận hồ sơ tổ chức thẩm định hồ sơ đề nghị bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần, trình người đứng đầu cơ quan tiếp nhận hồ sơ xem xét, quyết định bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần.

Trường hợp không bổ nhiệm thì cơ quan tiếp nhận hồ sơ phải có văn bản trả lời và nêu rõ lý do.

d) Trong thời hạn 10 ngày, kể từ ngày bổ nhiệm giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần, cơ quan tiếp nhận hồ sơ có trách nhiệm lập, đăng tải danh sách giám định viên pháp y, giám định viên pháp y tâm thần đã được bổ nhiệm trên Cổng thông tin điện tử của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đồng thời gửi Bộ Tư pháp để lập danh sách chung về giám định viên tư pháp.

Hồ sơ xin bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần được hình thành từ những tài liệu giúp cơ quan có thẩm quyền đánh giá toàn diện về trình độ, năng lực và quá trình hoạt động của người được đề nghị. Văn bản đề nghị thể hiện nhu cầu và xác nhận của đơn vị quản lý, trong khi bằng cấp chuyên môn và chứng chỉ nghiệp vụ chứng minh người đó đáp ứng yêu cầu đào tạo. Sơ yếu lý lịch và giấy xác nhận thời gian hoạt động chuyên môn giúp xác định kinh nghiệm thực tiễn là yếu tố quan trọng trong lĩnh vực giám định. Bộ hồ sơ này phải đầy đủ, chính xác để làm căn cứ xem xét, tránh thiếu sót hoặc phải bổ sung nhiều lần.

Tình huống giả định:

• Bệnh viện Tâm thần Hà Nội lập hồ sơ đề nghị cho bác sĩ Hương
  Bệnh viện Tâm thần Hà Nội tiến hành lập hồ sơ đề nghị bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần cho bác sĩ Phạm Thu Hương. Đơn vị gửi kèm văn bản đề nghị và bản sao bằng cấp chuyên môn để chứng minh bác sĩ Hương đủ điều kiện đào tạo.
• Sở Y tế rà soát và yêu cầu bổ sung tài liệu
  Khi nhận hồ sơ, Sở Y tế Hà Nội rà soát và yêu cầu bổ sung giấy xác nhận thời gian hoạt động chuyên môn do bệnh viện cấp, đồng thời kiểm tra chứng chỉ bồi dưỡng nghiệp vụ giám định pháp y tâm thần theo quy định.

• Bộ Y tế tiếp nhận và phê duyệt hồ sơ
  Hồ sơ hoàn chỉnh được chuyển đến Bộ Y tế để xem xét. Sau khi đối chiếu đầy đủ các tài liệu gồm sơ yếu lý lịch, bằng cấp, thời gian hoạt động chuyên môn và chứng chỉ nghiệp vụ, Bộ quyết định phê duyệt hồ sơ và tiến hành bổ nhiệm giám định viên cho bác sĩ Hương.

  (Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)

3. Kết luận 

Việc bổ nhiệm giám định viên pháp y tâm thần được đặt trên những tiêu chí chặt chẽ nhằm bảo đảm người thực hiện có đủ năng lực chuyên môn và kinh nghiệm cần thiết. Bên cạnh các yêu cầu về trình độ, chứng chỉ và thời gian hoạt động thực tế, bộ hồ sơ đề nghị bổ nhiệm cũng phải đầy đủ và chính xác để cơ quan có thẩm quyền xem xét.