Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế gồm lý thuyết khoa học, phương pháp toán học, mô hình kinh doanh, quy trình sinh học và phương pháp điều trị.
Trong lĩnh vực sở hữu công nghiệp, sáng chế là tài sản trí tuệ có giá trị cao, mang lại lợi thế cạnh tranh rõ rệt cho chủ sở hữu. Tuy nhiên, không phải mọi ý tưởng hay giải pháp kỹ thuật đều được bảo hộ. Luật Sở hữu trí tuệ quy định rõ các điều kiện chung để một sáng chế được bảo hộ và liệt kê các đối tượng không đủ điều kiện trở thành sáng chế.
1. Điều kiện để sáng chế được bảo hộ là gì?
Căn cứ theo Điều 58 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định:
Điều 58. Điều kiện chung đối với sáng chế được bảo hộ
1. Sáng chế được bảo hộ dưới hình thức cấp Bằng độc quyền sáng chế nếu đáp ứng các điều kiện sau đây:
a) Có tính mới;
b) Có trình độ sáng tạo;
c) Có khả năng áp dụng công nghiệp.
2. Sáng chế được bảo hộ dưới hình thức cấp Bằng độc quyền giải pháp hữu ích nếu không phải là hiểu biết thông thường và đáp ứng các điều kiện sau đây:
a) Có tính mới;
b) Có khả năng áp dụng công nghiệp.
Việc bảo hộ sáng chế không chỉ dựa vào ý tưởng mà phải dựa trên giải pháp kỹ thuật thực sự có tính mới, có trình độ sáng tạo và có khả năng áp dụng công nghiệp. Đây là ba yếu tố cốt lõi giúp phân biệt sáng chế với kiến thức thông thường. Việc hiểu rõ các tiêu chí này giúp tổ chức, cá nhân chủ động đánh giá giá trị giải pháp của mình trước khi nộp hồ sơ, tránh lãng phí thời gian và tăng khả năng được cấp văn bằng bảo hộ.
Tình huống giả định
-
Thiết bị giảm rung động
Công ty Cơ khí Minh Tâm (TP. Đà Nẵng) phát triển thiết bị giảm rung động cho máy công nghiệp dựa trên cơ chế lò xo - thủy lực được cải tiến. -
Chứng minh thiết bị
Khi nộp đơn đăng ký sáng chế, công ty cung cấp tài liệu chứng minh tính mới so với các thiết bị hiện có và mô tả rõ khả năng ứng dụng trong nhiều loại dây chuyền sản xuất. -
Đủ điều kiện xem xét bảo hộ
Cơ quan thẩm quyền xác định giải pháp đáp ứng tiêu chí về tính mới và áp dụng công nghiệp, đủ điều kiện xem xét bảo hộ.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Đối tượng nào sẽ không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế?
Căn cứ theo Điều 59 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định:
Điều 59. Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế
Các đối tượng sau đây không được bảo hộ với danh nghĩa sáng chế:
1. Phát minh, lý thuyết khoa học, phương pháp toán học;
2. Sơ đồ, kế hoạch, quy tắc và phương pháp để thực hiện các hoạt động trí óc, huấn luyện vật nuôi, thực hiện trò chơi, kinh doanh; chương trình máy tính;
3. Cách thức thể hiện thông tin;
4. Giải pháp chỉ mang đặc tính thẩm mỹ;
5. Giống thực vật, giống động vật;
6. Quy trình sản xuất thực vật, động vật chủ yếu mang bản chất sinh học mà không phải là quy trình vi sinh;
7. Phương pháp phòng ngừa, chẩn đoán và chữa bệnh cho người và động vật.
Nhóm đối tượng bị loại trừ khỏi phạm vi sáng chế, nhằm bảo đảm ranh giới minh bạch giữa sáng chế và các dạng tri thức không mang bản chất kỹ thuật. Việc loại trừ lý thuyết khoa học, mô hình kinh doanh, giải pháp thẩm mỹ, giống cây - giống con, quy trình sinh học thuần túy và phương pháp điều trị giúp hệ thống sáng chế tập trung vào những cải tiến kỹ thuật thực tế, có khả năng ứng dụng và tạo giá trị cho xã hội.
Tình huống giả định
-
Quy trình điều trị bệnh
Công ty Dược phẩm An Hòa (TP. Cần Thơ) phát triển một quy trình điều trị bệnh dựa trên phác đồ kết hợp thuốc - vật lý trị liệu và muốn đăng ký sáng chế. -
Nhóm đối tượng bị loại trừ
Cơ quan sở hữu trí tuệ xem xét hồ sơ và xác định đây là phương pháp điều trị bệnh, thuộc nhóm đối tượng bị loại trừ theo Điều 59. -
Kết quả xử lý
Đơn đăng ký bị từ chối vì không thuộc phạm vi bảo hộ sáng chế. Công ty được hướng dẫn chuyển hướng sang đăng ký dưới dạng bí mật kinh doanh hoặc đăng ký thuốc nếu đủ điều kiện.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết bài
Sáng chế là nền tảng quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nhưng chỉ được bảo hộ khi đáp ứng đúng điều kiện và không thuộc nhóm đối tượng bị loại trừ. Hiểu rõ Điều 58 và Điều 59 giúp doanh nghiệp định vị chính xác giải pháp kỹ thuật của mình, tránh rủi ro từ chối bảo hộ và xây dựng chiến lược sở hữu trí tuệ hiệu quả hơn trong môi trường cạnh tranh ngày càng lớn.
