Doanh nghiệp không được thống nhất ấn định điều kiện ký kết hợp đồng khi hành vi này tạo ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể.
Việc ký kết hợp đồng dựa trên sự tự do thương lượng và tự nguyện của các bên. Khi nhiều doanh nghiệp cùng thống nhất để áp đặt điều kiện ký kết lên một doanh nghiệp khác, quyền tự do đó bị thu hẹp và có thể làm sai lệch cạnh tranh. Trong trường hợp này, cần xem xét sự thống nhất đó có phải là thỏa thuận hạn chế cạnh tranh và pháp luật có cho phép doanh nghiệp thực hiện hành vi áp đặt điều kiện ký kết hợp đồng lên doanh nghiệp khác.
1. Thỏa thuận ấn định điều kiện ký kết hợp đồng với doanh nghiệp khác có phải thỏa thuận hạn chế cạnh tranh không?
Khoản 8 Điều 11 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 11. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh
...
8. Thỏa thuận áp đặt hoặc ấn định điều kiện ký kết hợp đồng mua, bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ cho doanh nghiệp khác hoặc thỏa thuận buộc doanh nghiệp khác chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng.
...
Khi các doanh nghiệp thống nhất áp đặt hoặc ấn định điều kiện ký kết hợp đồng cho doanh nghiệp khác, hoặc buộc bên kia chấp nhận nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến giao dịch, sự thống nhất đó được xem là thỏa thuận hạn chế cạnh tranh. Nội dung này làm giảm quyền tự do thương lượng của bên còn lại và tác động đến sự vận động bình thường của cạnh tranh trên thị trường.
Tình huống giả định
- Các doanh nghiệp phân phối họp kín về việc kiểm soát nguồn cung
Liên minh An Khang thống nhất rằng họ muốn siết chặt điều kiện ký hợp đồng với các nhà cung cấp mới để giữ vị thế trên thị trường. - Thống nhất áp đặt điều kiện không liên quan đến giao dịch
Các thành viên đồng ý yêu cầu nhà cung cấp phải mua thêm dịch vụ tư vấn từ một đơn vị do liên minh chỉ định, dù dịch vụ này không liên quan đến hoạt động phân phối. - Nhà cung cấp mất quyền tự do thương lượng
Nhiều doanh nghiệp nhỏ buộc phải chấp nhận điều kiện bất lợi nếu muốn đưa hàng vào hệ thống, làm giảm khả năng tự quyết khi ký kết hợp đồng. - Cơ quan quản lý ghi nhận dấu hiệu hạn chế cạnh tranh
Sự thống nhất áp đặt điều kiện bị xem là làm thay đổi sự vận động bình thường của thị trường và hạn chế quyền đàm phán của phía bị áp đặt.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Doanh nghiệp có được ấn định điều kiện ký kết hợp đồng với doanh nghiệp khác không?
Khoản 3, 4 Điều 12 Luật Cạnh tranh 2018 quy định cụ thể:
Điều 12. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh bị cấm
...
3. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp trên cùng thị trường liên quan quy định tại các khoản 7, 8, 9, 10 và 11 Điều 11 của Luật này khi thỏa thuận đó gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường.
4. Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh giữa các doanh nghiệp kinh doanh ở các công đoạn khác nhau trong cùng một chuỗi sản xuất, phân phối, cung ứng đối với một loại hàng hóa, dịch vụ nhất định quy định tại các khoản 1, 2, 3, 7, 8, 9, 10 và 11 Điều 11 của Luật này khi thỏa thuận đó gây tác động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể trên thị trường.
Việc nhiều doanh nghiệp cùng thống nhất để áp đặt điều kiện ký kết hợp đồng chỉ được chấp nhận khi nó không tạo ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể. Khi sự thống nhất này xuất hiện giữa các doanh nghiệp hoạt động trên cùng thị trường liên quan hoặc giữa các công đoạn trong một chuỗi sản xuất, phân phối và làm giảm khả năng cạnh tranh độc lập của doanh nghiệp bị áp đặt, hành vi đó thuộc nhóm thỏa thuận bị cấm.
Tình huống giả định
- Doanh nghiệp trong Minh Phú thống nhất cách gây sức ép hợp đồng
Liên minh Minh Phú gồm các doanh nghiệp phân phối lớn đồng ý yêu cầu mọi nhà cung cấp phải ký hợp đồng độc quyền nếu muốn đưa hàng vào hệ thống. - Thỏa thuận lan rộng trong toàn chuỗi phân phối
Không chỉ các nhà phân phối, mà cả các đơn vị vận chuyển và kho bãi liên kết cũng thống nhất áp đặt điều kiện tương tự, khiến nhà cung cấp khó tiếp cận kênh khác. - Cơ quan cạnh tranh phát hiện giảm khả năng cạnh tranh độc lập
Việc áp đặt đồng loạt buộc nhà cung cấp mất quyền lựa chọn kênh phân phối, làm giảm đáng kể khả năng cạnh tranh của họ trên thị trường. - Kết luận đây là thỏa thuận bị cấm thực hiện
Cơ quan quản lý xác định sự thống nhất áp đặt điều kiện đã tạo ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể và thuộc nhóm hành vi bị nghiêm cấm.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Thỏa thuận áp đặt điều kiện ký kết hợp đồng được xác định là hành vi hạn chế cạnh tranh khi làm giảm quyền thương lượng và cản trở hoạt động cạnh tranh độc lập của doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Doanh nghiệp không được thống nhất ấn định điều kiện hợp đồng nếu sự thống nhất đó tạo ra tác động hạn chế cạnh tranh đáng kể trên thị trường liên quan. Việc tuân thủ đúng quy định là yếu tố quan trọng để duy trì tính minh bạch, công bằng và ổn định của môi trường kinh doanh.
