Di tích gồm di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh và di tích hỗn hợp.
Di tích là những dấu tích vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học góp phần phản ánh quá trình hình thành và phát triển của cộng đồng. Theo pháp luật hiện hành, di tích được phân loại thành nhiều nhóm với đặc trưng và tiêu chí riêng, từ đó giúp công tác bảo tồn - phát huy giá trị trở nên hiệu quả và khoa học hơn.
1. Yếu tố gốc cấu thành di tích là gì?
Căn cứ theo khoản 19 Điều 3 Luật Di sản văn hóa 2024 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
19. Yếu tố gốc cấu thành di tích là yếu tố tạo nên giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học, thẩm mỹ, thể hiện đặc trưng của di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh.
...
Yếu tố gốc cấu thành di tích chính là phần cốt lõi tạo nên giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học và thẩm mỹ của một di tích. Đây là những thành phần mang tính xác thực cao, giúp nhận diện bản chất, niên đại và đặc trưng của di tích. Vì vậy, việc nhận diện và bảo vệ yếu tố gốc là nền tảng bắt buộc trong mọi hoạt động tu bổ, tôn tạo để tránh làm biến dạng hay sai lệch giá trị di tích.
Tình huống giả định
-
Cơ quan chuyên môn khảo sát
Tại Thành phố Huế, cơ quan chuyên môn tiến hành khảo sát một đoạn tường thành triều Nguyễn bị xuống cấp do thời tiết và độ ẩm. -
Quá trình kiểm tra và xử lý
Đoàn chuyên gia phân tích vật liệu gạch, vữa, hoa văn trang trí và đối chiếu với hồ sơ lưu trữ để xác định phần nào là “yếu tố gốc cấu thành di tích”. Kết quả cho thấy một số vị trí đã bị thay thế không đúng chất liệu, cần điều chỉnh để giữ đúng đặc trưng thời Nguyễn. -
Kết quả và ý nghĩa
Phương án tu bổ được phê duyệt theo hướng bảo tồn tối đa yếu tố gốc. Tình huống cho thấy việc xác định đúng yếu tố gốc là cơ sở để bảo đảm di tích được tu bổ đúng chuẩn và không làm sai lệch giá trị lịch sử.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Di tích bao gồm những loại hình nào?
Căn cứ theo Điều 21 Luật Di sản văn hóa 2024 quy định:
Điều 21. Các loại hình di tích
Di tích bao gồm các loại hình sau đây:
1. Di tích lịch sử - văn hóa gồm các loại hình sau đây:
a) Di tích lịch sử gồm di tích lưu niệm sự kiện lịch sử, văn hóa, di tích lưu niệm danh nhân;
b) Di tích kiến trúc, nghệ thuật;
c) Di tích khảo cổ;
2. Danh lam thắng cảnh;
3. Di tích hỗn hợp.
Di tích được chia thành ba nhóm chính: di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh và di tích hỗn hợp. Mỗi loại hình phản ánh những giá trị riêng, từ sự kiện lịch sử, kiến trúc - nghệ thuật, khảo cổ đến cảnh quan thiên nhiên. Việc phân loại đúng loại hình di tích giúp cơ quan quản lý có phương án bảo tồn phù hợp, bảo đảm mỗi di tích được gìn giữ và phát huy đúng với giá trị vốn có.
Tình huống giả định
-
Phát hiện dấu tích khảo cổ
Tại Tràng An (Ninh Bình), cơ quan chức năng phát hiện thêm dấu tích khảo cổ trong khu vực hang động vốn nổi tiếng về cảnh quan thiên nhiên. -
Quá trình kiểm tra và đánh giá
Đoàn chuyên gia khảo cổ giám định hiện vật đá, nền cư trú cổ; nhóm chuyên môn khác đánh giá giá trị địa mạo và cảnh quan. Kết quả cho thấy khu vực có cả giá trị khảo cổ lẫn giá trị danh lam thắng cảnh. -
Kết quả và ý nghĩa
Hội đồng đề xuất xếp hạng “di tích hỗn hợp”. Tình huống minh họa việc phân loại di tích phải dựa trên tổng hợp giá trị lịch sử, văn hóa và cảnh quan, không chỉ một yếu tố đơn lẻ.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Yếu tố gốc cấu thành di tích là phần cốt lõi làm nên giá trị lịch sử - văn hóa của di tích, cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Trong khi đó, hệ thống di tích theo pháp luật được chia thành ba nhóm: di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh và di tích hỗn hợp, mỗi loại mang đặc điểm và giá trị riêng. Sự phân loại này giúp công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản được triển khai chính xác, khoa học và toàn diện.
