Đấu thầu hàng hóa, dịch vụ là gì?

Đấu thầu hàng hóa, dịch vụ là một trong những hoạt động thương mại quan trọng, góp phần bảo đảm tính minh bạch và cạnh tranh lành mạnh trong việc mua bán, cung ứng hàng hóa và dịch vụ. Pháp luật đã quy định cụ thể khái niệm đấu thầu hàng hóa, dịch vụ nhằm xác định rõ vai trò của bên mời thầu và bên dự thầu trong quá trình lựa chọn nhà cung cấp. Đồng thời, các hình thức đấu thầu cũng được quy định rõ ràng để bảo đảm việc lựa chọn nhà thầu được tiến hành công bằng, hiệu quả và phù hợp với từng nhu cầu thực tế của doanh nghiệp.

1. Đấu thầu hàng hóa, dịch vụ là gì?

Khoản 1 Điều 214 Luật Thương mại 2005 quy định như sau:

Luật Thương mại 2005

Điều 214. Đấu thầu hàng hoá, dịch vụ

1. Đấu thầu hàng hoá, dịch vụ là hoạt động thương mại, theo đó một bên mua hàng hoá, dịch vụ thông qua mời thầu (gọi là bên mời thầu) nhằm lựa chọn trong số các thương nhân tham gia đấu thầu (gọi là bên dự thầu) thương nhân đáp ứng tốt nhất các yêu cầu do bên mời thầu đặt ra và được lựa chọn để ký kết và thực hiện hợp đồng (gọi là bên trúng thầu).

...

Việc đấu thầu hàng hóa, dịch vụ được pháp luật thừa nhận là cơ chế cạnh tranh lành mạnh giúp các bên lựa chọn đối tác có năng lực, chất lượng và giá cả tối ưu. Trong đó, bên mời thầu đóng vai trò chủ động trong việc công bố yêu cầu, tiêu chí và điều kiện dự thầu; còn bên dự thầu chịu trách nhiệm chuẩn bị hồ sơ, đề xuất phương án kỹ thuật và tài chính để được lựa chọn. Hình thức đấu thầu giúp giảm chi phí giao dịch, tránh tình trạng chỉ định thầu hoặc mua bán thiếu minh bạch, qua đó bảo đảm hiệu quả kinh tế cho cả Nhà nước và doanh nghiệp.

Tình huống giả định

Quy trình đấu thầu mua sắm thiết bị y tế tại doanh nghiệp tư nhân

• Thông báo mời thầu và tiếp nhận hồ sơ
  Tháng 4/2025, Công ty TNHH Y dược An Phát (trụ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh) có nhu cầu mua 50 máy siêu âm kỹ thuật số phục vụ mở rộng hệ thống phòng khám. Công ty đăng thông báo mời thầu công khai, kèm bộ tiêu chí kỹ thuật và giá dự toán tối đa là 25 tỷ đồng. Nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước nộp hồ sơ tham dự.

• Đánh giá hồ sơ và lựa chọn nhà thầu
  Sau hai tuần xem xét, Ban đấu thầu của công ty đánh giá hồ sơ theo các tiêu chí kỹ thuật, xuất xứ hàng hóa và giá chào thầu. Kết quả, Công ty Cổ phần Thiết bị Y tế Tân Long đạt điểm cao nhất nhờ sản phẩm đạt chuẩn ISO và cam kết bảo hành 5 năm.

• Ký kết hợp đồng và thực hiện dự án
  Tháng 5/2025, hai bên tiến hành ký hợp đồng cung ứng, ghi rõ thời gian giao hàng, nghĩa vụ bảo hành và chế tài nếu chậm tiến độ. Việc lựa chọn thông qua đấu thầu giúp Công ty An Phát tiết kiệm hơn 10% chi phí so với kế hoạch ban đầu và bảo đảm chất lượng thiết bị theo đúng tiêu chuẩn y tế.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Đấu thầu hàng hóa, dịch vụ được thực hiện theo hình thức nào?

Điều 215 Luật Thương mại 2015 quy định như sau:

Luật Thương mại 2005

Điều 215. Hình thức đấu thầu

1. Việc đấu thầu hàng hoá, dịch vụ được thực hiện theo một trong hai hình thức sau đây:

a) Đấu thầu rộng rãi là hình thức đấu thầu mà bên mời thầu không hạn chế số lượng các bên dự thầu;

b) Đấu thầu hạn chế là hình thức đấu thầu mà bên mời thầu chỉ mời một số nhà thầu nhất định dự thầu.

2. Việc chọn hình thức đấu thầu rộng rãi hoặc đấu thầu hạn chế do bên mời thầu quyết định.

Pháp luật cho phép doanh nghiệp linh hoạt lựa chọn hình thức đấu thầu phù hợp với quy mô và đặc thù của hàng hóa, dịch vụ cần mua. Đấu thầu rộng rãi bảo đảm tính công khai, cạnh tranh và minh bạch, phù hợp với các gói thầu lớn hoặc sử dụng ngân sách Nhà nước. Ngược lại, đấu thầu hạn chế được áp dụng khi yêu cầu kỹ thuật cao, hàng hóa đặc thù hoặc cần bảo đảm an toàn thông tin. Việc lựa chọn hình thức đấu thầu hợp lý giúp bên mời thầu vừa tiết kiệm chi phí, vừa chọn được đối tác uy tín, nâng cao hiệu quả kinh doanh và tránh tranh chấp thương mại phát sinh.

Tình huống giả định

Lựa chọn hình thức đấu thầu tại doanh nghiệp sản xuất

• Công bố kế hoạch và xác định hình thức đấu thầu
  Tháng 3/2025, Công ty Cổ phần Cơ khí Đông Á (trụ sở tại Thành phố Đà Nẵng) có nhu cầu mua dây chuyền tự động hóa trị giá 40 tỷ đồng để nâng cấp nhà xưởng. Sau khi đánh giá quy mô gói thầu và khả năng cung ứng, Ban giám đốc quyết định tổ chức đấu thầu hạn chế, chỉ mời 5 doanh nghiệp có năng lực kỹ thuật và uy tín quốc tế tham dự.

• Quá trình mời thầu và xét chọn
  Trong tháng 4/2025, công ty nhận hồ sơ của 5 đơn vị, trong đó có hai doanh nghiệp nước ngoài đến từ Nhật Bản và Đức. Sau vòng chấm điểm kỹ thuật và tài chính, Công ty Kỹ thuật cơ điện FujiTech đạt điểm cao nhất với giá thầu thấp hơn 5% so với dự toán, cam kết bảo hành 3 năm và chuyển giao công nghệ.

• Ký kết hợp đồng và hiệu quả dự án
  Đến tháng 5/2025, hai bên ký hợp đồng trị giá 38 tỷ đồng, thống nhất tiến độ bàn giao trong 6 tháng. Việc lựa chọn hình thức đấu thầu hạn chế giúp Công ty Đông Á tiết kiệm thời gian, giảm chi phí xét thầu nhưng vẫn bảo đảm chọn được nhà cung cấp chất lượng.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Đấu thầu hàng hóa, dịch vụ là cơ chế quan trọng giúp doanh nghiệp lựa chọn được đối tác cung ứng tốt nhất nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch và hiệu quả kinh tế. Đây là hoạt động thương mại mà bên mua mời thầu để chọn nhà thầu đáp ứng tối ưu các yêu cầu kỹ thuật, chất lượng và giá cả, qua đó bảo đảm lợi ích của cả hai bên trong hợp đồng. Việc phân định hai hình thức đấu thầu gồm đấu thầu rộng rãi và đấu thầu hạn chế cho phép bên mời thầu linh hoạt áp dụng tùy theo quy mô, đặc thù và yêu cầu của dự án, góp phần tối ưu hóa nguồn lực và bảo đảm cạnh tranh công bằng trên thị trường.