Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là bước sàng lọc ban đầu nhằm nhận diện rủi ro môi trường của dự án và áp dụng bắt buộc với các dự án nhóm I theo Luật Bảo vệ môi trường.
Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là bước đầu tiên nhằm nhận diện rủi ro môi trường của một dự án ngay từ giai đoạn chuẩn bị. Quy định này giúp cơ quan quản lý và chủ đầu tư kịp thời xem xét tính phù hợp của dự án trước khi triển khai. Các dự án thuộc nhóm I phải thực hiện nội dung này theo tiêu chí phân loại của Luật Bảo vệ môi trường 2020.
1. Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là gì?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 6 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020 như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
6. Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là việc xem xét, nhận dạng các vấn đề môi trường chính của dự án đầu tư trong giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi hoặc giai đoạn đề xuất thực hiện dự án đầu tư.
...
Đây là bước tiền đánh giá giúp nhận dạng sớm những tác động môi trường trọng yếu có thể phát sinh khi dự án triển khai. Quy trình này không đi sâu vào tính toán chi tiết mà tập trung vào việc xác định yếu tố nhạy cảm, quy mô, công nghệ dự kiến và khả năng phù hợp với quy hoạch môi trường. Nó đóng vai trò dự báo ban đầu để cơ quan thẩm quyền cân nhắc sự cần thiết, mức độ rủi ro và khả năng chấp thuận chủ trương đầu tư.
Tình huống giả định
- Công ty Phát triển Khu Công nghiệp Miền Trung đề xuất dự án
Công ty Phát triển Khu Công nghiệp Miền Trung đề xuất dự án xây dựng khu công nghiệp mới tại Khánh Hoà. - Đơn vị tư vấn rà soát dự án
Đơn vị tư vấn rà soát và xác định khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường (gần nguồn nước và khu dân cư). - Công ty đánh giá sơ bộ tác động môi trường
Công ty tiến hành đánh giá sơ bộ tác động môi trường để nhận diện các rủi ro chính và mức độ phù hợp với quy hoạch tỉnh. - Hồ sơ đánh giá sơ bộ gửi đến cơ quan có thẩm quyền
Hồ sơ đánh giá sơ bộ được gửi kèm báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư để cơ quan thẩm quyền xem xét.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Đối tượng phải đánh giá sơ bộ tác động môi trường là ai?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 1 Điều 29 và khoản 3 Điều 28 Luật Bảo vệ môi trường 2020 như sau:
Điều 29. Đánh giá sơ bộ tác động môi trường
1. Đối tượng phải thực hiện đánh giá sơ bộ tác động môi trường là dự án đầu tư nhóm I quy định tại khoản 3 Điều 28 của Luật này.
...
Điều 28. Tiêu chí về môi trường để phân loại dự án đầu tư
...
3. Dự án đầu tư nhóm I là dự án có nguy cơ tác động xấu đến môi trường mức độ cao, bao gồm:
a) Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn; dự án thực hiện dịch vụ xử lý chất thải nguy hại; dự án có nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất;
b) Dự án thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường; dự án không thuộc loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường với quy mô, công suất lớn nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;
c) Dự án sử dụng đất, đất có mặt nước, khu vực biển với quy mô lớn hoặc với quy mô trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;
d) Dự án khai thác khoáng sản, tài nguyên nước với quy mô, công suất lớn hoặc với quy mô, công suất trung bình nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;
đ) Dự án có yêu cầu chuyển mục đích sử dụng đất quy mô trung bình trở lên nhưng có yếu tố nhạy cảm về môi trường;
e) Dự án có yêu cầu di dân, tái định cư với quy mô lớn.
...
Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, dự án nhóm I bao gồm các hoạt động có nguy cơ gây ô nhiễm lớn như sản xuất kinh doanh quy mô lớn, xử lý chất thải nguy hại, nhập khẩu phế liệu hoặc các dự án khai thác tài nguyên quy mô cao. Ngoài ra, các dự án có quy mô trung bình nhưng nằm trong khu vực có yếu tố nhạy cảm về môi trường (gần nguồn nước, khu bảo tồn, khu dân cư đông đúc…) cũng được xếp vào nhóm I. Mục tiêu của phân loại này là bảo đảm những dự án tiềm ẩn rủi ro cao phải được xem xét môi trường ngay từ giai đoạn đầu.
Nhóm I cũng bao gồm các dự án sử dụng diện tích đất hoặc mặt nước lớn, dự án yêu cầu chuyển đổi mục đích sử dụng đất đáng kể hoặc dự án có yêu cầu di dân, tái định cư quy mô lớn. Việc yêu cầu thực hiện đánh giá sơ bộ ngay từ giai đoạn đề xuất giúp sớm khoanh vùng rủi ro, dự báo tác động và kịp thời điều chỉnh phương án đầu tư nếu có vấn đề môi trường nghiêm trọng.
Tình huống giả định
- Công ty Khai Thác Khoáng Sản Tây Nguyên đề xuất dự án
Công ty Khai Thác Khoáng Sản Tây Nguyên đề xuất dự án khai thác đá bazan quy mô lớn tại Gia Lai. - Cơ quan có thẩm quyền xác định dự án thuộc nhóm I
Cơ quan có thẩm quyền xác định dự án thuộc nhóm I do quy mô khai thác lớn và có yếu tố nhạy cảm về môi trường. - Công ty buộc phải đánh giá sơ bộ môi trường
Công ty Khai Thác Khoáng Sản Tây Nguyên bắt buộc phải tiến hành đánh giá sơ bộ tác động môi trường để nhận diện rủi ro chính. - Hồ sơ đánh giá sơ bộ gửi đến cơ quan có thẩm quyền
Hồ sơ đánh giá sơ bộ được nộp cùng báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư để trình cơ quan có thẩm quyền.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Đánh giá sơ bộ tác động môi trường là bước nhận diện rủi ro môi trường đầu tiên đối với dự án. Những dự án nhóm I, có nguy cơ tác động xấu cao phải thực hiện nội dung này trước khi trình chủ trương đầu tư. Việc đánh giá sớm giúp cơ quan quản lý và chủ đầu tư xem xét sự phù hợp, hạn chế rủi ro và bảo đảm an toàn môi trường.
