Thi tuyển phương án kiến trúc là bước bắt buộc đối với một số công trình quan trọng, bảo đảm lựa chọn được thiết kế tối ưu và phù hợp quy định pháp luật.
Công trình kiến trúc là một trong những yếu tố quan trọng góp phần định hình không gian đô thị, bảo đảm hài hòa giữa nhu cầu sử dụng, giá trị thẩm mỹ và bản sắc văn hóa. Pháp luật đã quy định rõ khái niệm thi tuyển phương án kiến trúc nhằm làm rõ mục đích, phạm vi và ý nghĩa của hoạt động lựa chọn phương án tối ưu cho công trình. Đồng thời, các loại công trình bắt buộc phải thi tuyển cũng được xác định cụ thể để bảo đảm chất lượng thiết kế, tính minh bạch trong lựa chọn và phù hợp với định hướng phát triển đô thị.
1. Thi tuyển phương án kiến trúc được hiểu như thế nào?
Khoản 1 Điều 17 Luật Kiến trúc 2019 quy định như sau:
Điều 17. Thi tuyển phương án kiến trúc
1. Thi tuyển phương án kiến trúc là việc tổ chức cuộc thi để chọn phương án kiến trúc tối ưu, đáp ứng yêu cầu về quy hoạch, kiến trúc, văn hóa, hiệu quả kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường.
...
Hoạt động thi tuyển phương án kiến trúc nhằm bảo đảm việc lựa chọn thiết kế công trình được thực hiện minh bạch, cạnh tranh và có chất lượng cao. Đây là cơ chế giúp cơ quan có thẩm quyền tìm ra phương án tối ưu về thẩm mỹ, công năng, tính bền vững và sự phù hợp với quy hoạch đô thị. Thông qua thi tuyển, nhiều ý tưởng sáng tạo từ các tổ chức, cá nhân có chuyên môn được đưa vào đánh giá, từ đó chọn ra giải pháp thiết kế đáp ứng tốt nhất yêu cầu đầu tư xây dựng.
Tình huống giả định
Yêu cầu tổ chức thi tuyển cho Trung tâm Văn hóa tỉnh Phú Thọ
-
Thông báo chuẩn bị đầu tư công trình văn hóa cấp I
Tháng 5/2027, UBND tỉnh Phú Thọ công bố chủ trương xây dựng Trung tâm Văn hóa tỉnh, là công trình công cộng cấp I với chức năng tổ chức hội nghị, triển lãm và sự kiện cộng đồng. Do thuộc nhóm công trình có quy mô lớn và ảnh hưởng cảnh quan đô thị, dự án bắt buộc phải tổ chức thi tuyển phương án kiến trúc.
-
Triển khai hồ sơ mời thi tuyển và tiếp nhận phương án
Sở Xây dựng phối hợp với Hội Kiến trúc sư tỉnh phát hành hồ sơ mời thi tuyển, nêu rõ yêu cầu về không gian văn hóa, bản sắc địa phương và tiêu chuẩn tiết kiệm năng lượng. Trong vòng hai tháng, Ban tổ chức nhận được 12 phương án từ các đơn vị tư vấn trong và ngoài nước, mỗi phương án kèm mô hình và thuyết minh kỹ thuật.
-
Lựa chọn phương án đạt yêu cầu và ý nghĩa pháp lý
Hội đồng thi tuyển chấm chọn phương án của Công ty Kiến trúc Tịnh Phong vì đáp ứng tốt tiêu chí quy hoạch và đảm bảo tính biểu tượng của địa phương. Kết quả thi tuyển được phê duyệt và công bố công khai theo Luật Kiến trúc 2019, tạo căn cứ pháp lý để triển khai bước thiết kế kỹ thuật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Công trình thi tuyển phương án kiến trúc bao gồm những loại công trình nào?
Khoản 2 Điều 17 Luật Kiến trúc 2019 quy định như sau:
Điều 17. Thi tuyển phương án kiến trúc
...
2. Công trình phải thi tuyển phương án kiến trúc bao gồm:
a) Công trình công cộng có quy mô cấp đặc biệt, cấp I;
b) Nhà ga đường sắt trung tâm cấp tỉnh, nhà ga hàng không dân dụng; cầu trong đô thị từ cấp II trở lên, ga đường sắt nội đô từ cấp II trở lên; công trình tượng đài, công trình là biểu tượng về truyền thống, văn hóa và lịch sử của địa phương; công trình quan trọng, điểm nhấn trong đô thị và trên các tuyến đường chính được xác định trong đồ án quy hoạch, thiết kế đô thị, quy chế quản lý kiến trúc được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
Những loại công trình này thường có quy mô lớn, tác động trực tiếp đến diện mạo đô thị và lợi ích cộng đồng, vì vậy pháp luật bắt buộc phải tổ chức thi tuyển để chọn được phương án tối ưu. Việc thi tuyển bảo đảm tính minh bạch, nâng cao chất lượng thiết kế, hạn chế rủi ro đầu tư và giúp công trình phù hợp với bản sắc văn hóa cũng như định hướng quy hoạch của địa phương.
Tình huống giả định
Thi tuyển thiết kế cầu vượt tại TP. Đà Nẵng
-
Đề xuất xây dựng cầu vượt đô thị từ cấp II trở lên
Đầu năm 2028, thành phố Đà Nẵng báo cáo tình trạng ùn tắc giao thông tại trục đường trung tâm, đề xuất đầu tư cầu vượt kết nối ba tuyến đường chính. Vì cầu vượt đô thị cấp II phải thi tuyển kiến trúc, UBND thành phố yêu cầu cơ quan chuyên môn lập kế hoạch tổ chức thi tuyển.
-
Tổ chức thi tuyển và huy động chuyên gia đánh giá
Sở Quy hoạch – Kiến trúc phối hợp với Hội đồng Kiến trúc sư thẩm định tiêu chí thi tuyển, bao gồm thẩm mỹ kiến trúc, tính khả thi của kết cấu và khả năng trở thành điểm nhấn đô thị. Sáu đơn vị tư vấn nộp phương án, mỗi phương án được trình bày bằng mô hình và video mô phỏng giao thông.
-
Kết quả lựa chọn và tác động đối với dự án
Phương án của Công ty Horizon Design được lựa chọn vì đáp ứng yêu cầu kỹ thuật, đồng thời tạo hình dáng cong mềm, phù hợp cảnh quan ven sông. Kết quả thi tuyển được công bố rộng rãi, làm cơ sở phê duyệt dự án đầu tư và bảo đảm việc thực hiện đúng quy định tại khoản 2 Điều 17 Luật Kiến trúc 2019.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thi tuyển phương án kiến trúc giúp lựa chọn thiết kế tối ưu cho các công trình có ảnh hưởng lớn đến cảnh quan và đời sống xã hội, bảo đảm quá trình lựa chọn minh bạch, phù hợp quy định pháp luật. Đây là việc tổ chức cuộc thi nhằm chọn ra thiết kế đáp ứng yêu cầu quy hoạch, văn hóa, kinh tế – xã hội và môi trường, theo đúng quy định của pháp luật. Những công trình phải thi tuyển bao gồm công trình công cộng quy mô lớn, các nhà ga giao thông quan trọng, cầu đô thị từ cấp II trở lên, cũng như các công trình mang tính biểu tượng hoặc điểm nhấn của địa phương, bảo đảm lựa chọn phương án phù hợp nhất cho phát triển đô thị.
