Cơ sở y tế bắt buộc phải tư vấn sức khỏe và tâm lý xã hội cho người hiến mô, bộ phận cơ thể; nếu không thực hiện có thể bị phạt đến 4 triệu đồng theo Nghị định 117/2020/NĐ-CP.
Hoạt động hiến, lấy và ghép mô, bộ phận cơ thể người là một lĩnh vực y học nhân đạo nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không được thực hiện đúng quy trình. Để đảm bảo người hiến hiểu rõ tình trạng sức khỏe, hậu quả và quyền lợi của mình, pháp luật quy định cơ sở y tế phải thực hiện tư vấn về sức khỏe và tâm lý xã hội trước khi tiến hành lấy mô hoặc bộ phận cơ thể ở người sống. Nếu cơ sở y tế không thực hiện việc tư vấn thì sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định.
1. Có phải tư vấn tâm lý xã hội cho người hiến không?
Điều 14 Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006 quy định như sau:
Luật Hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác 2006
Điều 14. Điều kiện, thủ tục lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống
...
3. Cơ sở y tế trước khi tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống có trách nhiệm sau đây:
a) Tư vấn về sức khỏe, tâm lý xã hội cho người hiến;
...
Việc tư vấn này giúp người hiến nắm rõ những nguy cơ sức khỏe, tác động tâm lý và hậu quả pháp lý của việc hiến mô hoặc tạng. Đây là quy định thể hiện tính nhân văn và tôn trọng quyền con người trong lĩnh vực y học, đảm bảo rằng người hiến hoàn toàn tự nguyện, sáng suốt và không chịu bất kỳ áp lực nào.
Tình huống giả định
- Người hiến được tư vấn đầy đủ trước khi hiến tạng
Chị Lê Thị Thu Hà (tỉnh Bình Định) tự nguyện hiến một phần gan cho em trai bị suy gan giai đoạn cuối. Trước khi phẫu thuật, chị được bác sĩ và chuyên viên tâm lý tư vấn kỹ về rủi ro sức khỏe, khả năng hồi phục và tác động tinh thần sau hiến. - Đảm bảo quy trình hợp pháp và an toàn
Sau khi được tư vấn, chị Hà xác nhận đồng ý hiến bằng văn bản. Ca ghép gan được thực hiện an toàn, cả hai đều hồi phục tốt và được ghi nhận là ca hiến hợp pháp. -
Kết quả và ý nghĩa pháp lý
Tình huống cho thấy việc tư vấn trước khi hiến giúp người hiến hiểu rõ, tự nguyện và bảo đảm tính pháp lý của ca ghép tạng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Nếu không tư vấn tâm lý cho người hiến tặng thì có bị phạt không?
Điều 44, Điều 4 Nghị định 117/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 44. Vi phạm quy định về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác
1. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 2.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
đ) Không tư vấn về sức khỏe, tâm lý xã hội cho người hiến hoặc không kiểm tra các thông số sinh học của người hiến trước khi tiến hành lấy mô, bộ phận cơ thể ở người sống.
...
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền đối với cá nhân, tổ chức
...
5. Mức phạt tiền được quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt tiền đối với cá nhân. Đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính thì mức phạt tiền đối với tổ chức bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Hành vi không tư vấn tâm lý xã hội cho người hiến trước khi lấy mô/bộ phận cơ thể ở người sống bị phạt tiền từ 1.000.000 đến 2.000.000 đồng (đối với cá nhân) theo Điều 44 Nghị định 117/2020/NĐ-CP. Nếu tổ chức vi phạm thì mức phạt gấp đôi. Quy định này nhấn mạnh đây là bước bắt buộc trong quy trình, nhằm bảo đảm an toàn, tính tự nguyện và quyền lợi của người hiến.
Tình huống giả định
- Cơ sở y tế bị xử phạt do không tư vấn trước khi lấy mô
Tại một bệnh viện ở Hà Nội, anh Phan Minh Lâm hiến tủy xương cho người thân nhưng không được tư vấn về rủi ro hậu phẫu. Sau khi hiến, anh bị biến chứng nhẹ và gửi đơn khiếu nại đến Sở Y tế. - Cơ quan quản lý tiến hành xử phạt hành chính
Kết quả kiểm tra cho thấy bệnh viện không có hồ sơ tư vấn trước phẫu thuật. Cơ sở này bị xử phạt 4.000.000 đồng theo điểm đ khoản 1 Điều 44 Nghị định 117/2020/NĐ-CP và buộc chấn chỉnh quy trình tư vấn. -
Kết quả và ý nghĩa pháp lý
Tình huống thể hiện rằng việc không tư vấn đầy đủ có thể khiến cơ sở y tế bị xử phạt đồng thời làm giảm niềm tin của người dân vào công tác hiến – ghép tạng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cơ sở y tế bắt buộc phải tư vấn tâm lý xã hội cũng như tư vấn sức khoẻ cho người hiến mô, bộ phận cơ thể trước khi tiến hành quy trình thực hiện. Quy định này thể hiện tính nhân đạo nhằm đảm bảo sự tự nguyện, an toàn và đúng pháp luật. Nếu vi phạm, cơ sở y tế có thể bị phạt đến 4 triệu đồng.
