Cán bộ, công chức đều là công dân Việt Nam làm việc trong các cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Tổ chức chính trị - xã hội; tuy nhiên 2 chức danh này vẫn có một số điểm khác biệt. Ngoài ra, các Tổ chức chính trị - xã hội tại Việt Nam cũng được Hiến pháp quy định cụ thể.
Cán bộ và công chức là hai nhóm chủ thể quan trọng trong bộ máy nhà nước, giữ vai trò thực thi quyền lực công và phục vụ quản lý nhà nước. Việc hiểu đúng khái niệm cán bộ và công chức giúp xác định rõ chế độ pháp lý, phạm vi công tác và trách nhiệm của từng đối tượng. Bên cạnh đó, xác định tổ chức chính trị – xã hội là những tổ chức nào là cơ sở để nhận diện môi trường hoạt động của cán bộ, công chức theo Hiến pháp 2013.
1. Cán bộ, công chức là ai?
Căn cứ theo Điều 1 Luật Cán bộ, công chức 2025:
Điều 1. Cán bộ, công chức
1. Cán bộ là công dân Việt Nam, được bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm hoặc chỉ định giữ chức vụ, chức danh theo nhiệm kỳ trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, ở cấp tỉnh, ở cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
2. Công chức là công dân Việt Nam, được tuyển dụng vào vị trí việc làm trong cơ quan của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội ở trung ương, ở cấp tỉnh, ở cấp xã; trong cơ quan, đơn vị thuộc Quân đội nhân dân mà không phải là sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, công nhân, viên chức quốc phòng; trong cơ quan, đơn vị thuộc Công an nhân dân mà không phải là sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ phục vụ theo chế độ chuyên nghiệp, công nhân công an; trong tổ chức cơ yếu mà không phải là người làm công tác cơ yếu, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước.
Cán bộ giữ chức vụ theo nhiệm kỳ và thường gắn với vai trò lãnh đạo, còn công chức được tuyển dụng vào vị trí việc làm cụ thể trong cơ quan nhà nước. Cả hai nhóm đều thuộc biên chế và hưởng lương từ ngân sách, phải thực thi nhiệm vụ công vụ theo quy định pháp luật. Việc phân định này giúp cơ quan quản lý nhà nước áp dụng chế độ tuyển dụng, bổ nhiệm, kỷ luật và đánh giá phù hợp.
Tình huống giả định
-
Người dân tìm hiểu về vị trí Chủ tịch phường
Tháng 2/2027, tại Phường Hòa Thuận, TP Đà Nẵng, ông Lê Quốc Phong tham dự buổi tiếp xúc cử tri và đặt câu hỏi về việc Chủ tịch phường nơi ông cư trú được xếp vào nhóm cán bộ hay công chức. -
Cơ quan địa phương giải thích khái niệm cán bộ, công chức
Đại diện UBND TP Đà Nẵng viện dẫn quy định của Luật Cán bộ, công chức 2025 và giải thích: Chủ tịch phường là chức vụ do bầu và được phê chuẩn theo nhiệm kỳ nên thuộc nhóm cán bộ; còn những người làm việc theo chế độ tuyển dụng, như chuyên viên văn phòng phường, được xác định là công chức. -
Người dân được cung cấp thông tin và ghi nhận rõ ràng
Ông Phong bày tỏ sự đồng thuận sau khi được giải thích đầy đủ. UBND phường cũng công khai thông tin về vị trí cán bộ, công chức nhằm giúp người dân hiểu rõ hơn về cơ cấu tổ chức chính quyền địa phương.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Tổ chức chính trị – xã hội là các tổ chức nào?
Căn cứ theo khoản 2 Điều 9 Hiến pháp 2013:
Điều 9
...
2. Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam là các tổ chức chính trị - xã hội trực thuộc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, được thành lập trên cơ sở tự nguyện, đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của thành viên, hội viên tổ chức mình; được tổ chức và hoạt động thống nhất trong Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; cùng với các tổ chức thành viên khác của Mặt trận hiệp thương dân chủ, phối hợp và thống nhất hành động do Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì.
...
Tổ chức chính trị – xã hội là các tổ chức có vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của hội viên, đồng thời phối hợp trong hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đây cũng là những tổ chức có cơ quan và chức danh liên quan đến đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong hệ thống chính trị. Việc xác định đúng các tổ chức này giúp nhận diện rõ môi trường hoạt động của chủ thể giữ chức vụ, chức danh trong hệ thống công quyền.
Tình huống giả định
-
Người dân hỏi về tư cách pháp lý của Hội Liên hiệp Phụ nữ địa phương
Ngày 14/3/2027, tại Phường Thanh Xuân, TP Hà Nội, bà Nguyễn Thảo Loan tham gia một chương trình truyền thông cộng đồng và đặt câu hỏi về việc Hội Liên hiệp Phụ nữ tại địa phương có phải là tổ chức chính trị – xã hội hay không. -
Cơ quan địa phương giải thích theo Hiến pháp 2013
Đại diện UBND TP Hà Nội căn cứ quy định của Hiến pháp 2013 và khẳng định: Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam là tổ chức chính trị – xã hội, hoạt động thống nhất trong hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, có chức năng đại diện và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của hội viên. -
Người dân được cung cấp thông tin đầy đủ
Sau khi được giải thích, bà Loan ghi nhận rõ tư cách pháp lý của Hội và bày tỏ sự đồng thuận. Địa phương tiếp tục khuyến khích người dân tham gia các chương trình cộng đồng do Hội tổ chức.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Khái niệm cán bộ, công chức và tổ chức chính trị – xã hội giữ vai trò nền tảng trong việc xác lập cơ cấu tổ chức và hoạt động của hệ thống chính trị. Cán bộ là người giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong khi công chức được tuyển dụng vào vị trí việc làm cụ thể, đều thuộc biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Các tổ chức chính trị – xã hội như Công đoàn, Hội Nông dân, Đoàn Thanh niên, Hội Liên hiệp Phụ nữ và Hội Cựu chiến binh đóng vai trò đại diện quyền lợi và phối hợp trong hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
