Biện pháp công nghệ hữu hiệu giúp bảo vệ tác giả khỏi hành vi sao chép trái phép. Người có hành vi cố ý làm vô hiệu biện pháp công nghệ hữu hiệu có thể bị phạt từ 5.000.000 đến 10.000.000 đồng.
Biện pháp công nghệ hữu hiệu là một trong những công cụ quan trọng giúp chủ thể quyền tác giả và quyền liên quan bảo vệ tác phẩm trong môi trường số, nơi nguy cơ sao chép và sử dụng trái phép ngày càng phổ biến. Pháp luật đã quy định rõ khái niệm biện pháp công nghệ hữu hiệu nhằm xác định phạm vi, mục đích và cơ chế kiểm soát quyền của chủ sở hữu. Đồng thời, các hành vi xâm phạm hoặc vô hiệu hóa biện pháp công nghệ cũng được pháp luật quy định chặt chẽ để bảo đảm môi trường sáng tạo lành mạnh và duy trì trật tự trong hoạt động khai thác nội dung số.
1. Biện pháp công nghệ hữu hiệu là gì?
Khoản 10c Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 quy định như sau:
Điều 4: Giải thích từ ngữ
10c. Biện pháp công nghệ hữu hiệu là biện pháp công nghệ bảo vệ quyền mà chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan kiểm soát việc sử dụng tác phẩm, cuộc biểu diễn, bản ghi âm, ghi hình, chương trình phát sóng, tín hiệu vệ tinh mang chương trình được mã hóa thông qua các ứng dụng kiểm soát truy cập, quy trình bảo vệ hoặc cơ chế kiểm soát sao chép.
Biện pháp công nghệ hữu hiệu được sử dụng để bảo vệ quyền tác giả trong môi trường số, nơi sao chép và chia sẻ trái phép diễn ra rất dễ dàng. Các biện pháp này thường xuất hiện dưới dạng khóa truy cập, mã hóa nội dung, hạn chế sao chép hoặc thiết lập điều kiện sử dụng cụ thể. Khi áp dụng biện pháp công nghệ hữu hiệu, chủ sở hữu có thể kiểm soát việc khai thác tác phẩm, ngăn chặn truy cập trái phép và hạn chế việc sao chép không được cho phép. Điều này góp phần bảo vệ quyền lợi chính đáng của tác giả và bảo đảm thị trường nội dung số vận hành minh bạch, an toàn cho người sáng tạo.
Tình huống giả định
Bảo vệ bản quyền khóa học trực tuyến tại TP. Hồ Chí Minh
-
Áp dụng biện pháp bảo vệ nội dung
Tháng 6/2025, Công ty Đào tạo Trực tuyến Edumax (TP. Hồ Chí Minh) triển khai hệ thống mã hóa và hạn chế đăng nhập nhằm bảo vệ video bài giảng chuyên sâu của mình. Người học chỉ được truy cập bằng tài khoản duy nhất, nội dung bị khóa chức năng tải xuống và giới hạn số thiết bị đăng nhập. -
Phát hiện hành vi chia sẻ trái phép
Trong quá trình rà soát, bộ phận kỹ thuật phát hiện anh Lê Trung Dũng (người học) tìm cách vô hiệu hóa lớp mã hóa video để trích xuất nội dung và chia sẻ cho nhóm bạn trên nền tảng lưu trữ trực tuyến. Hành vi này nhanh chóng bị hệ thống ghi nhận do xuất hiện dấu hiệu truy cập bất thường và sử dụng phần mềm phá mã. -
Xử lý theo quy định về biện pháp công nghệ hữu hiệu
Công ty Edumax lập biên bản ghi nhận hành vi vô hiệu hóa biện pháp công nghệ bảo vệ và gửi hồ sơ đến cơ quan có thẩm quyền để xử lý theo pháp luật. Việc ghi hình, mã hóa và lưu trữ nhật ký truy cập giúp doanh nghiệp chứng minh hành vi xâm phạm quyền tác giả đối với khóa học.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hành vi xâm phạm quyền áp dụng biện pháp công nghệ hữu hiệu bị xử phạt như thế nào?
Khoản 2 và khoản 4 Điều 20 Nghị định 131/2013/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 20. Hành vi xâm phạm quyền áp dụng biện pháp công nghệ để tự bảo vệ quyền tác giả
...
2. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi cố ý hủy bỏ hoặc làm vô hiệu các biện pháp kỹ thuật, công nghệ do chủ sở hữu quyền tác giả thực hiện để bảo vệ quyền tác giả đối với tác phẩm của mình.
...
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
b) Buộc tiêu hủy tang vật vi phạm quy định tại Khoản 2 và Khoản 3 Điều này trong trường hợp không áp dụng được biện pháp khắc phục hậu quả quy định tại Điểm a Khoản này."
Việc vô hiệu hóa biện pháp công nghệ hữu hiệu bị xem là hành vi xâm phạm quyền tác giả vì làm mất đi khả năng kiểm soát việc khai thác tác phẩm của chủ sở hữu. Các hành vi thường gặp gồm phá mã khóa truy cập, can thiệp phần mềm để loại bỏ hạn chế sao chép hoặc dùng công cụ kỹ thuật nhằm vượt qua lớp bảo vệ nội dung. Khi bị phát hiện, cá nhân vi phạm có thể bị xử phạt tiền lên đến 10 triệu đồng và tang vật vi phạm như thiết bị chứa nội dung, bản sao trái phép hoặc công cụ phá mã có thể bị tiêu hủy theo quy định.
Tình huống giả định
Can thiệp trái phép phần mềm xem phim bản quyền tại Đà Nẵng
-
Hành vi vô hiệu hóa biện pháp công nghệ
Tháng 8/2025, Công ty MediaVision cung cấp dịch vụ xem phim bản quyền trực tuyến tại TP. Đà Nẵng phát hiện tài khoản của anh Trương Quốc Hòa sử dụng phần mềm thứ ba để phá lớp mã hóa DRM nhằm tải toàn bộ phim về máy tính cá nhân. Hệ thống ghi nhận nhiều lượt truy cập bất thường và dấu hiệu vượt qua hạn chế sao chép. -
Làm rõ hành vi vi phạm
Sau khi kiểm tra, bộ phận kỹ thuật xác nhận anh Hòa đã cố ý vô hiệu hóa biện pháp công nghệ hữu hiệu bằng công cụ phá mã, tạo ra bản sao trái phép và chia sẻ đường dẫn tải xuống cho nhiều người thông qua mạng xã hội. Công ty lập biên bản và gửi hồ sơ đến cơ quan có thẩm quyền để xử lý. -
Xử phạt theo quy định hiện hành
Căn cứ khoản 2 Điều 20 Nghị định 131/2013/NĐ-CP, cơ quan chức năng xử phạt anh Trương Quốc Hòa 8.000.000 đồng và buộc tiêu hủy các bản sao vi phạm cùng phần mềm dùng để phá mã. Hành vi này được đánh giá là gây ảnh hưởng trực tiếp đến quyền khai thác kinh tế của chủ sở hữu nội dung.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Biện pháp công nghệ hữu hiệu là công cụ quan trọng giúp chủ sở hữu quyền tác giả chủ động bảo vệ tác phẩm trước các hành vi sao chép và sử dụng trái phép. Biện pháp công nghệ hữu hiệu được hiểu là các ứng dụng, cơ chế kiểm soát truy cập hoặc kỹ thuật mã hóa giúp chủ sở hữu kiểm soát việc sử dụng tác phẩm. Mọi hành vi cố ý hủy bỏ hoặc làm vô hiệu biện pháp công nghệ hữu hiệu có thể bị xử phạt từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng và buộc tiêu hủy tang vật vi phạm. Quy định này nhằm ngăn chặn hành vi xâm phạm quyền tác giả và bảo đảm an toàn cho các sản phẩm sáng tạo.
