Hoạt động bảo tồn nguồn gen giống cây trồng theo Luật Trồng trọt 2018 gồm thu thập, lưu giữ, giải mã gen và xây dựng hệ thống dữ liệu nguồn gen.
Trong nền nông nghiệp, việc bảo tồn nguồn gen giống cây trồng có vai trò đặc biệt quan trọng nhằm giữ gìn sự đa dạng sinh học, phục vụ nghiên cứu chọn tạo giống và bảo đảm nguồn lương thực. Luật Trồng trọt 2018 đã quy định rõ về nguồn gen giống cây trồng và các hoạt động bảo tồn để duy trì, khai thác và phát triển nguồn tài nguyên quý giá này.
1. Nguồn gen giống cây trồng là gì?
Căn cứ theo Điều 11 Luật Trồng trọt 2018 quy định:
Điều 11. Khai thác, sử dụng nguồn gen giống cây trồng
1. Nguồn gen giống cây trồng bao gồm nguồn gen từ giống cây trồng đã được cấp quyết định công nhận lưu hành hoặc tự công bố lưu hành; giống cây trồng đã tồn tại phổ biến trong sản xuất, giống cây trồng đặc sản, giống cây trồng bản địa, giống cây trồng nhập khẩu chưa được cấp quyết định công nhận lưu hành hoặc tự công bố lưu hành.
2. Việc khai thác, sử dụng, nguồn gen giống cây trồng thực hiện theo quy định của Luật này và pháp luật về đa dạng sinh học.
Nguồn gen giống cây trồng là toàn bộ vật liệu di truyền từ các giống cây đang được trồng phổ biến, giống đặc sản địa phương, giống truyền thống hoặc giống quý hiếm mới nhập nội. Việc xác định phạm vi nguồn gen giúp Nhà nước xây dựng chính sách bảo tồn, phục tráng và khai thác hợp lý nhằm phục vụ nghiên cứu, sản xuất giống và duy trì sự đa dạng sinh học.
Tình huống giả định
-
Giới thiệu sự việc
Tháng 6/2025, Viện Nghiên cứu Nông nghiệp Việt Nam phát hiện một giống lúa bản địa đang dần biến mất tại một vùng trồng truyền thống của Thành phố Huế. Giống lúa này có đặc tính chịu hạn tốt và mang giá trị văn hóa lâu đời. -
Tiến hành xử lý
Viện tiến hành khảo sát, thu thập mẫu giống và phối hợp với địa phương để đánh giá giá trị sử dụng. Các chuyên gia di truyền cây trồng giải mã đặc tính sinh học nhằm xác định khả năng nhân giống và bảo tồn lâu dài. -
Kết quả xử lý
Mẫu giống được đưa vào lưu giữ tại ngân hàng gen quốc gia và tiếp tục được nghiên cứu phục tráng. Việc kịp thời bảo tồn giúp tránh nguy cơ mai một nguồn gen quý, đồng thời mở ra cơ hội khai thác để cải thiện giống lúa cho vùng hạn mặn.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
2. Bảo tồn nguồn gen giống cây trồng bao gồm những hoạt động nào?
Căn cứ theo Điều 12 Luật Trồng trọt 2018 quy định:
Điều 12. Bảo tồn nguồn gen giống cây trồng
1. Bảo tồn nguồn gen giống cây trồng bao gồm các hoạt động sau đây:
a) Điều tra, thu thập, lưu giữ và xây dựng ngân hàng gen giống cây trồng;
b) Giải mã gen, đánh giá chỉ tiêu nông học, sinh học và giá trị sử dụng nguồn gen giống cây trồng;
c) Thiết lập và chia sẻ dữ liệu, hệ thống thông tin tư liệu và nguồn gen giống cây trồng.
2. Chính phủ quy định chi tiết việc bảo tồn nguồn gen giống cây trồng và ban hành Danh mục nguồn gen giống cây trồng cấm xuất khẩu.
Các hoạt động bảo tồn nguồn gen bao trùm toàn bộ quá trình từ tiếp nhận - thu thập vật liệu di truyền, lưu giữ trong ngân hàng gen đến đánh giá và xây dựng hệ thống dữ liệu quốc gia. Đây là nền tảng để nghiên cứu chọn tạo giống, phục tráng giống quý, hỗ trợ phát triển sản xuất và đảm bảo sự ổn định của nguồn tài nguyên sinh học trong dài hạn.
Tình huống giả định
-
Triển khai đề án
Trung tâm Công nghệ sinh học TP. Hồ Chí Minh triển khai đề án thu thập giống cà phê bản địa từ nhiều vùng trồng khác nhau. Một số giống quý có nguy cơ thoái hóa do biến đổi khí hậu. -
Quá trình bảo tồn
Trung tâm tiến hành giải mã gen và đánh giá đặc tính nông học để xác định giá trị sử dụng của từng mẫu. Đồng thời, dữ liệu được số hóa và đưa vào hệ thống chia sẻ phục vụ nghiên cứu toàn quốc. -
Lưu giữ mẫu giống
Các mẫu giống được lưu giữ trong ngân hàng gen và trở thành nguồn vật liệu quan trọng cho chương trình chọn tạo giống cà phê chịu hạn.
Tình huống trên là giả định, nhằm mục đích tham khảo.
3. Kết luận
Bảo tồn nguồn gen giống cây trồng là nhiệm vụ cấp thiết nhằm duy trì sự đa dạng sinh học, bảo vệ giống bản địa và phục vụ chọn tạo giống mới. Luật Trồng trọt 2018 quy định rõ về nguồn gen và các hoạt động bảo tồn để bảo đảm khai thác hợp lý, lưu giữ an toàn và chia sẻ dữ liệu phục vụ phát triển nông nghiệp trong tương lai.
